Stap 1: De grond

Een zelfbouwproject start met de aankoop van een kavel. Het aanbod bouwgrond is in een dichtbevolkt land als Nederland niet onbeperkt. Toch zijn er zeker kansen. Gemeenten bieden in hun bouwplannen steeds vaker ruimte voor zelfbouw. Soms verkopen gemeenten de grond zelf. In andere gevallen bieden makelaars of projectontwikkelaars kavels aan. Het aanbod van percelen kun je per gemeente inzien. Ook online is veel informatie te vinden, bijvoorbeeld op websites zoals bouwkavelsonline.nl of zelfbouwinnederland.nl.

huis
Oosterwold is een gezamenlijk project van Almere en Zeewolde. De bewoners bouwen hier een ecologische gemeenschap.

Stap 2: De eisen

Voor nieuwbouw in Nederland gelden veel regels. Zo moet jouw huis aan allerlei bouwtechnische voorschriften voldoen. Deze vind je in het Bouwbesluit. Ook stellen gemeenten eisen aan het uiterlijk van huizen, dit heet een beeldkwaliteitsplan of welstandsbeleid. Sinds 2015 moeten alle nieuwe bouwhuizen in Nederland ook een energieprestatie coëfficiënt (EPC) van 0,4 hebben. Sommige gemeenten gaan een stap verder, zoals in de wijk Oosterwold in Almere waar nieuwe bewoners zelf alle voorzieningen moeten regelen. Het is belangrijk om alle regels goed te onderzoeken. Meer informatie hierover staat op de website van je gemeente.

Stap 3: Het ontwerp

Als de grond eenmaal aangekocht is, moet er een huis komen. Een kant-en-klaar huis bestellen bij een catalogusbouwer is een optie. Met een efficiënt proces en schaalvoordelen leveren deze bouwers voor een goede prijs een standaardwoning op. Alles wat echter afwijkt van de standaard is vaak duurder. Hoewel de ontwikkelingen snel gaan, zijn energiezuinige installaties en maatregelen nog geen gemeengoed.

Veel zelfbouwers kiezen een architect die hun ideeën uitwerkt tot een concreet ontwerp. Het voordeel is dat je als opdrachtgever meer invloed hebt. Dat gaat verder dan de vorm en indeling. Andere zaken om rekening mee te houden zijn bijvoorbeeld bouwmaterialen, de ligging en de positie van ramen. Bovendien is het budget bepalend voor de keuzes.

Isolatie is een relatief eenvoudige stap
Bart Wansink, bouwde zelf een energieneutraal nieuwbouwhuis

Stap 4: De bouw

Nu weet je hoe je huis eruit gaat zien. De bouw kan beginnen. In veel gevallen schakelen zelfbouwers hiervoor een aannemer in. Omdat energiezuinig bouwen geen standaardproces is, kiezen veel zelfbouwers voor de ondersteuning van een bouwbegeleider. Bart Wansink, die kort geleden een energieneutraal en zelfvoorzienend huis in Barendrecht bouwde, raadt dat aan. Hij kende zijn bouwbegeleider omdat hij als directeur van Klimaatgarant Solar veel contact heeft met bouwers en installateurs “Onze bouwbegeleider speelde een sleutelrol in de voorbereiding van de bouw en hielp om grip op het proces te behouden. Juist als er meerdere partijen aan je huis werken, zijn planning en overzicht cruciaal. Zeker als bouwers relatief weinig kennis van duurzame maatregelen hebben. Het boren van de lussen voor de warmtepomp is een voorbeeld. Dat is bij ons gebeurd voor het heien, maar dat moet je dan wel goed afstemmen. Het is fijn als iemand daar ervaring mee heeft.”

Boiler-320
De warmtepomp verwarmt het water in het boilervat.

Stap 5: De installaties

De eerste stap naar een energieneutraal wonen is isolatie. Goede isolatie van muren, dak en vloeren is noodzakelijk om de warmte binnen te houden en zo min mogelijk kostbare energie te verliezen. Bart Wansink: “Isolatie is een relatief eenvoudige stap omdat de isolatiewaarden van bouwmaterialen vastliggen in het Bouwbesluit en steeds aangescherpt worden.”

Er zijn inmiddels voldoende alternatieven om huizen energiezuinig te verwarmen en te koelen. Bijvoorbeeld warmtepompen, lage temperatuurverwarming, warmteterugwininstallaties en zonneboilers. De keuze voor de juiste combinatie verschilt per woning en is ook afhankelijk van het budget. De aanschaf van een zonneboiler kost zo’n 2400 euro en levert gemiddeld 50 procent besparing op je energiekosten voor warmwater. Voor een grondwarmtepomp betaal je ongeveer 16.000 euro en de terugverdientijd is gemiddeld 14 jaar. Voor een luchtwarmtepomp bedragen de kosten circa 7.000 euro, de besparing bedraagt dan 25 procent van de energiekosten. (Bron: RVO)

In overleg met de bouwbegeleider kwam Bart voor zijn huis uit op een grondwarmtepomp en een warmteterugwininstallatie. Voor zelfbouwers Hannie Reijn en Rémi van der Elzen, bleek een combinatie van een luchtwarmtepomp, een luchtcirculatiesysteem, een houtkachel en warmteopslag de beste oplossing. Ze leggen uit: “Wij dachten eerst aan een grondwarmtepomp. Volgens onze bouwbegeleider was een combinatie van een luchtwarmtepomp, een luchtcirculatiesysteem, een houtkachel en warmteopslag veel efficiënter. Bovendien is dit eenvoudiger en goedkoper dan een grondwarmtepomp. Ongeacht de keuze is het verstandig om goed onderzoek te doen en specialisten te raadplegen.”

Meer tips over energieneutraal wonen staan op de website van Milieu Centraal en Urgenda>

huis-320-300x200 (1)
De zonnepanelen zijn het sluitstuk van een energieneutraal huis. Je moet eerst weten hoeveel energie je wilt opwekken.

Stap 6: Zelf energie opwekken

Zonnepanelen zijn het sluitstuk. Als duidelijk is hoeveel energie je nodig hebt voor de installaties en verder verbruik voor licht en apparatuur, weet je ook hoeveel energie je zelf moet opwekken. Met zonnepanelen wek je die energie perfect op een duurzame manier op. Dan is je huis energieneutraal en zelfvoorzienend. De keuze en positionering van de panelen op het dak heeft wel invloed op de capaciteit die nodig is. Het is dus slim om je te laten adviseren hoe je de panelen op je dak legt. Verder heeft het momenteel weinig zin om meer energie op te wekken dan je zelf verbruikt. Extra energie is nu nog terug te leveren, maar die mogelijkheid wordt afgebouwd. Bovendien is opslag in batterijen momenteel nog volop in ontwikkeling.

Meer tips over het plaatsen van zonnepanelen vind je hier>

Via slimme apps en energiemeters heb je altijd een goed beeld van het energieverbruik in huis. Zo blijf je besparen
Bart Wansink

Tot slot: Hoe duur is energiezuinig wonen?

Een onderwerp dat voor iedere fase bepalend is, is de financiering. Nieuwbouw vraagt onherroepelijk investeringen. Het grote voordeel van investeringen in duurzame maatregelen is dat ze zichzelf op termijn terugverdienen. Na de aanschaf van installaties zijn je energiekosten immers lager. Bovendien is er in sommige gevallen subsidie beschikbaar. Bart besteedde ongeveer 25.000 euro aan installaties die nodig zijn om energieneutraal te wonen. “Daar lag voor ons prioriteit en die investering gaan we op termijn zeker terugverdienen. Voor zonnepanelen is de terugverdientijd tussen de zes en acht jaar, terwijl ze zo’n 25 jaar meegaan. Bovendien is er altijd ruimte om te verbeteren. Ook als je eenmaal in je droomhuis woont, blijven er mogelijkheden om het energieverbruik te verminderen. Via slimme apps en energiemeters heb je bijvoorbeeld altijd een goed beeld van het energieverbruik in huis. Zo blijf je besparen.”

Lees hier meer over de financiering van energieneutrale maatregelen>

TRIODOS HYPOTHEEK

OOK DUURZAAM (VER)BOUWEN?

Bij het verstrekken van een hypotheek koppelt Triodos Bank de hypotheekrente aan het energielabel van de woning: hoe beter het label, hoe lager de rente. Hiermee willen we huizenbezitters stimuleren hun woning te verduurzamen. Sluit je een Triodos Hypotheek af? Dan krijg je de kosten (tot 300 euro) van een onafhankelijk energieadvies terug.

Lees meer op triodos.nl/hypotheek

Tekst: Petrick de Koning
Fotografie: Pieter van den Boogert