De kinderrechter plaatst steeds meer kinderen tussen de 0 en 18 jaar uit huis omdat de ouders niet meer voor hen kunnen zorgen. Een deel van hen wordt opgevangen in een gezinshuis: een ‘gewoon’ gezin met vader, moeder en vaak een aantal eigen kinderen. Omdat gezinshuiskinderen vaak met ernstige gedrags- en ontwikkelingsproblemen kampen, is het runnen van een gezinshuis voor de ouders een fulltime activiteit.

“Twee van onze meiden zijn deze week op kitesurfkamp”, vertelt René van Wijk, vader van gezinshuis de Brug. “Op een kleine surfplank over het water scheren, voortgetrokken door een vlieger. Kitesurfen is een ongekend positieve ervaring voor onze kinderen. Het gevoel dat er een kracht is die je vooruit trekt is totaal nieuw voor ze. De kinderen die hier wonen, hebben in hun jonge leven juist vooral tegenslag ervaren”, aldus Van Wijk. Hij startte anderhalf jaar geleden samen met zijn vrouw Miriam hun gezinshuis De Brug in Heerewaarden, een oud vissersdorpje aan de Maas. Triodos Bank financierde de aankoop van een herenhuis waarin René en Miriam inmiddels met vijf gezinshuiskinderen wonen, in leeftijd variërend van 7 tot 12 jaar. Overdag gaan ze naar school. Het gezin Van Wijk heeft daarnaast vier eigen kinderen. René: “We zijn een gewoon gezin. Alleen wat groter.”

Het gevoel dat er een kracht is die je vooruit trekt, is totaal nieuw voor de kinderen.
René van Wijk

Geborgenheid

Opgroeien in een gewoon gezin: dat is precies waar het bij gezinshuizen om draait, vertelt Judith Bastiaans, bij Triodos Bank verantwoordelijk voor de financiering van gezinshuizen. Bastiaans: “Gezinshuiskinderen missen in hun thuissituatie de geborgenheid en structuur van een normaal gezin. Ze zijn ernstig verwaarloosd, soms zelfs mishandeld of misbruikt. De ouders zijn meestal door de rechter uit de ouderlijke macht gezet.” In totaal zijn er in Nederland zo’n 44.000 uit huis geplaatste kinderen. De achtergrond van de kinderen leidt tot gedragsproblemen, agressie, angsten en hechtingsproblematiek. Bastiaans: “De meeste kinderen zijn psychisch zwaar beschadigd. Ze zijn al op jonge leeftijd volledig op zichzelf teruggeworpen.” Voor een goede psychische en pedagogische begeleiding van de kinderen werken gezinshuizen nauw samen met de jeugdzorg, instellingen voor geestelijke gezondheidszorg en met scholen voor speciaal onderwijs.

Kleinschalige zorg

Gezinshuizen in zelfstandige vorm bestaan nog maar een aantal jaar. Kinderen die niet thuis konden wonen, kwamen óf in een pleeggezin óf in een jeugdzorginstelling terecht. Bastiaans: “Pleeggezinnen zijn voor kinderen zonder ernstige gedragsproblemen. Kinderen die daar wel mee kampen, werden meestal opgevangen in een jeugdzorginstelling.” Dit soort opvang is er voor de meeste kinderen nog steeds, maar voor de kinderen met gedragsproblemen is het gezinshuis sinds een aantal jaren een alternatief.

“De opkomst van gezinshuizen past in de trend die we de laatste jaren in de zorg zien: accent op kleinschaligheid en op zorg in een zo natuurlijk mogelijke leefomgeving. Dat is een reactie op de institutionalisering van de zorg die in de afgelopen decennia sterk is toegenomen,” vertelt Bastiaans. Op die institutionalisering komen zorgexperts, overheid en jeugdzorginstellingen nu terug. Bastiaans: “Persoonlijke, aandachtsvolle zorg in een gezinsstructuur in een zo gewoon mogelijke omgeving is vaak het beste.” Op dit moment is er in Nederland in totaal ruimte voor ongeveer 1.400 gezinshuiskinderen. Omdat het overheidsbeleid zich richt op kleinschalige zorg, is de verwachting dat die capaciteit de komende jaren zal toenemen. Daarnaast blijft opvang in instellingen overigens gewoon bestaan. “Veel kinderen kampen met dusdanig ernstige gedragsproblemen, dat ze moeilijk te plaatsen zijn in een gezinshuis. Juist voor hen zijn jeugdzorginstellingen ontzettend belangrijk,” benadrukt Bastiaans.

Ondernemers

Triodos Bank financiert zowel jeugdzorginstellingen als gezinshuizen. “Op dit moment zijn we betrokken bij 16 gezinshuizen,” vertelt Bastiaans. “Dat aantal groeit. Triodos Bank heeft zich als een van de weinige banken gespecialiseerd in het financieren van gezinshuizen. Het concept van het gezinshuis past bij de filosofie die wij als bank hebben: financieren van menswaardige en persoonlijke zorg en vergroten van de ontplooiingskansen van mensen. We vinden het belangrijk om ook de komende jaren bij te dragen aan de ontwikkeling van gezinshuizen.” Aldus Bastiaans. In financiële zin is een gezinshuis een zelfstandige onderneming. De inkomsten komen uit de zorgtoelages die de overheid per kind verstrekt. Daarmee worden levensonderhoud en zorgkosten van de kinderen betaald. Voor de financiering van huis en inboedel moeten gezinshuizen vaak aankloppen bij een bank. De meeste gezinshuisouders hebben werkervaring in de jeugdgezondheidszorg. Die professionele achtergrond is onontbeerlijk gezien de problematiek van de kinderen. En het is vaak ook de motivatie voor het starten van een gezinshuis. “Ik heb als ontwikkelingspsycholoog bijna 15 jaar gewerkt in de jeugdzorg”, vertelt Miriam van Wijk van gezinshuis De Brug. “Dat was mooi maar vaak ook onbevredigend. Als hulpverlener zie je een kind af en toe een uurtje. Je doet je ding en daarna komt het volgende kind. Ik kreeg het gevoel dat ik de kinderen meer kon bieden: niet alleen als hulpverlener, ook als mens. Dat kan in ons gezinshuis.”

Kracht

Antoinette Berendsen en Erik Vrolijk begonnen twee jaar geleden Gezinshuis Vrolijk in het centrum van Oss. Er wonen zes kinderen. “Er zit veel kracht achter de ellende die ze hebben meegemaakt”, vertelt Vrolijk. “Het is de kunst om die weer naar boven te halen. Dat doen we door goed te kijken en te luisteren naar de kinderen. Wat is het straaltje licht waar we mee verder kunnen? Dat kan van alles zijn. Een van onze jongens zit nu op judo. Daar leert hij recht op te staan en vanuit zijn eigen kracht een plek in te nemen. Ik mag er zijn: dat gevoel is nieuw voor hem. Via judo leert hij dat kennen.” Het gevoel gezien en geaccepteerd te worden is ook voor veel andere gezinshuiskinderen onbekend, vertelt Tanja Verstappen van de Brabantse Zorgboerderij ’t Zicht, een gezinshuis voor acht kinderen. Verstappen: “De meeste kinderen hebben niet de positieve ervaring dat anderen blij worden als ze er zijn. Aan dat gevoel van eigenwaarde proberen we hier te werken. Dat gaat soms op een basale manier, bijvoorbeeld door het verzorgen van de dieren op de boerderij. Een dier is altijd blij wanneer je er bent en je hem komt verzorgen. Die ongecompliceerde reactie van dieren is voor de kinderen vaak overdonderend. Het is het begin van de weg naar een hoopvolle toekomst.”

Triodos Bank financiert gezinshuis de Brug en andere duurzame ondernemers op het gebied van kinderopvang. Wilt u weten welke ondernemers dat zijn? Kijk dan hier.

Fotografie: Pieter van den Boogert
Tekst: Tobias Reijngoud