“Eet niet te veel donuts, er zit te veel suiker in. Maar ik ga jullie wel vertellen over de die ene donut die gezond voor ons blijkt te zijn”, zo begint Kate Raworth haar verhaal.

In januari bracht de econoom, die bekend werd met het boek Donut Economie, een bezoek aan Triodos Bank. Daar lichtte ze voor een volle zaal haar model toe. Iedereen was benieuwd naar die econoom die een bestseller schreef over een donut, een economisch model waar groei niet langer centraal staat. Dat weten we al langer, alleen de donut van Raworth geeft ons handvatten hoe we dit toe kunnen passen.

Een model dat eerlijker en socialer is. De buitenring van de donut staat voor het plafond, het zijn de ecologische grenzen die we niet mogen overschrijden om de aarde een leefbare plek te houden. Denk aan het verlies van biodiversiteit of klimaatverandering. De binnenste ring staat voor de sociale waarden waar we niet onder mogen gaan, anders komen grondrechten van mensen in gedrang. Binnen de twee ringen vind je de veilige en rechtvaardige ruimte om de samenleving verder te ontwikkelen.

> Bekijk hieronder Kate Raworth’s uitleg over de Donut en lees daaronder meer over hoe de donut werkt

Klinkt als een mooi verhaal, de economie gebaseerd alleen op sociale waarden en ecologische grenzen die we niet moeten overschrijden. Maar hoe werkt dit in de praktijk? Iedere ondernemer kan het gebruiken, maar ook de overheid kan de donut invullen bij het maken van plannen. Kate Raworth geeft ons een aantal voorbeelden. Bijvoorbeeld van de gemeente Kokstad in Zuid-Afrika.

“Kokstad is de snelst groeiende stad in KwaZulu-Natal in Zuid-Afrika. De stad groeit ontzettend snel op een ongeplande manier. Dus de gemeente ging om de tafel zitten met de jeugd van de stad. Ze zeiden: ‘Laten we een nieuwe visie opstellen om dit de stad van de toekomst te maken. We willen dat Kokstad weer bloeit en dat er banen voor iedereen zijn.’

De gemeente bedacht milieumaatregelen die logisch waren voor Kokstad zoals verstandiger omgaan met schoon water of het beter zorgen voor de bodem rondom de stad.

En daarnaast stelden ze eisen aan de sociale basis van het leven in de stad zoals een eerlijk inkomen en sociale gelijkheid. De jeugd drong aan op een waardevolle extra dimensie. Ze zeiden dat het ook leuk moest zijn om in Kokstad te wonen. Deze dimensie werd toegevoegd aan de binnenste ring van de donut.”

PROJECT C.V.

KATE RAWORTH

Kate Raworth (1970) werd vorig jaar bekend met haar boek The Doughnut Economy. In dit boek brengt ze een nieuw economisch model in kaart waar ecologische en sociale waarden centraal staan. Raworth studeerde economie en na haar studie volgde ze haar hart door haar economische kennis in te zetten om mensen te helpen. Zo werkte ze in Zanzibar om vrouwen te helpen met bedrijfjes opstarten. En bij de Verenigde Naties schreef ze mee aan het Human Development Report. Voordat ze aan haar boek begon, werkte ze tien jaar voor Oxfam waar ze klimaatverandering als een sociaal probleem op de kaart zette.

De donut gaat verder dan geen CO2 meer uitstoten

De donut draait eigenlijk allemaal om waarde toevoegen aan de economie. We zien het terug bij ondernemers die Triodos Bank financiert. Denk bijvoorbeeld aan MUD Jeans die met de gehuurde spijkerbroek waarde toevoegt aan elke spijkerbroek die gerecycled wordt.

Of Roetz die nu nog nieuwe fietsen maakt waarvan 30% bestaat uit gerecycled materialen, maar hard op weg is naar een echt circulaire fiets. Dan lease je straks een fiets waarbij elk onderdeel vervangen kan worden en waar het oude onderdeel opgeknapt wordt en beter gemaakt wordt dan dat het was.

Het is volgens Kate Raworth het verschil in 20e-eeuws en 21e-eeuws denken. Ze noemt het zelfs een psychologisch drama tussen de mindset van de twee eeuwen.

Dat legt ze uit door te vertellen dat geen CO2 uitstoten, toch een van de grootste uitdagingen van dit moment, niet meer genoeg is. Als ondernemer denk je na over hoe jouw bedrijf ook nog extra waarde aan de wereld toevoegt.

Waarom zou je als bedrijf enkel streven naar het voorkomen van negatieve milieu-impact als je ook een positieve bijdrage kan leveren?

Raworth: “Dus in plaats van de uitstoot van broeikasgassen te beperken, wek je hernieuwbare energie op en deelt die in je omgeving. Hetzelfde vind je terug in de sociale sector, waarbij bedrijven actief bijdragen tot het welzijn van de buurt of gemeente waar ze gevestigd zijn.”

Ze vraagt zich af: “Waarom zou je als bedrijf enkel streven naar het voorkomen van negatieve milieu-impact als je ook een positieve bijdrage kan leveren? Dus in plaats van de uitstoot van broeikasgassen te beperken, wek je hernieuwbare energie op en deelt die in je omgeving. Hetzelfde vindt je op het sociale domein, waarbij bedrijven actief bijdragen tot het welzijn van de buurt of gemeente waar ze gevestigd zijn.”

Ondernemers moeten meer doen dan zich richten op duurzame doelen

Een mindset die echt anders is. Niet alleen heeft een bedrijf een duurzaam doel, ze passen ook het financieringsmodel aan en hebben een ander netwerk – bijvoorbeeld met leveranciers – met alleen waardengedreven bedrijven.

Maar ook is het van belang dat het bedrijf geen eigendom is van aandeelhouders die winst bovenaan zetten. “Er zijn veel bedrijven die een mooi doel hebben om de wereld duurzamer te maken, of zich bijvoorbeeld helemaal richten op de Sustainable Development Goals. Heel mooi. Maar als je bedrijf nog steeds van aandeelhouders is die winst boven alles stellen, dan kun je niet op de lang termijn denken en waarde toevoegen”, aldus Raworth.

Hoe de donut rijkdom beter verdeelt

Wie bezit de rijkdom? Een vraag die ook ter sprake komt in het verhaal van Raworth. “De 21ste eeuw gaat niet langer over de verdeling van bezit, maar over de herverdeling van de bronnen van rijkdom. En dan praten we niet alleen over geld, maar ook over grond, over bedrijven, over het vermogen om geld te creëren. Hoe zit het met het eigenaarschap van technologie, wie zal eigenaar zijn van de robots? Hoe gaan we om met kennis? Is het niet logisch dat innovatieve ideeën die voortvloeien uit onderzoek en gefinancierd zijn door publieke middelen voor iedereen toegankelijk zijn?”

De kern van de uitdaging is dus om opnieuw uit te vinden hoe we waarde creëren in onze economie en die vanaf de start te delen. Dat kan je doen door andere vormen van eigenaarschap van bedrijven, denk aan bedrijven in handen van werknemers of aan coöperaties. Of door die doelstelling in de statuten van het bedrijf verankeren. Een andere manier is werken met lokale munten die nieuwe initiatieven met elkaar verbinden en versterken.”

Ook financiering moet op een nieuwe manier geregeld worden

“Dat is natuurlijk de hamvraag. In de eerste plaats moeten we nagaan hoe we financieren in de 21e eeuw. En dan komen we uit bij ethische banken, kapitaal met geduld en zelfs schenkgeld om projecten waar te maken. Dit zijn allemaal belangrijke bronnen van geld want hun waarden liggen in dezelfde lijn als de ondernemingen die ze willen steunen.

Pensioenfondsen hebben een belangrijke uitdaging aan te gaan. Is het mogelijk om ze te herstructureren zodat ze ook de brede waaier aan waarden ondersteunen? Kunnen we het mogelijk maken dat mensen overstappen naar ethische pensioenfondsen? Daarnaast moet er betere regelgeving komen. Maar mijn focus ligt in de eerste plaats op het bouwen van nieuwe vormen van financiering die passen bij het ondernemerschap van de 21ste eeuw.”

Wat vinden medewerkers van Triodos Bank eigenlijk van de donut? Bekijk hier de film>

Lees verder over de Donut Economie:

> Hans Stegeman over de Donut Economie. “Geen nieuw model, wel een belangrijk boek voor niet-economen.” Lees zijn artikel.
> Bekijk de uitzending van VPRO Tegenlicht over de Donut economie.
> Meer lezen over ondernemers die de waarden van de donut al in de praktijk brengen? Dat kan door je hier aan te melden voor onze nieuwsbrief.

Fotografie: Pieter van den Boogert
Film: Bregje Rooijendijk
Tekst: Joset van der Hoeven