Verandering begint vaak met een kleine stap. In de wijk Westeinde in Leeuwarden was dat een actie voor zonnepanelen. “Met een paar mensen begonnen we een actie om gezamenlijk zonnepanelen aan te schaffen en zo korting te bedingen bij de leveranciers. Dat werd een doorslaand succes”, zegt de voorzitter van de stichting Westeinde Energieneutraal Rob Duvergé.

Een aantal enthousiaste wijkgenoten besloot vervolgens door te pakken met de gezamenlijke inkoop van vloer- en spouwisolatie en daarna een tochtstripactie. Ook organiseerden zij twee keer per jaar een energiecafé. Dankzij het blijvende enthousiasme ontstond uiteindelijk een heel ambitieus plan: een burgerinitiatief voor de aanleg van een zonnepark met 10.000 panelen op een oud stuk snelweg net buiten de wijk.

Samen een zonnepark aanleggen

“Een energieneutraal Westeinde, dat is het doel”, zegt Duvergé. “Dat kan doordat we de opbrengsten van het zonnepark volledig gebruiken voor de verduurzaming van de wijk Westeinde en het aanpalende Valeriuskwartier.” Ook hiervoor bleek het enthousiasme bij bewoners groot: in december 2019 ging de eerste paal van het park in de grond (zie headerbeeld).

Triodos Bank is betrokken bij de financiering van het zonnepark. Relatiemanager Harold Hofenk legt uit waarom: “Het project is voor ons om twee redenen extra aantrekkelijk: je geeft die oude weg een nieuwe bestemming en de opbrengst wordt in de wijk geïnvesteerd. We financieren ook zonneparken van grotere energiebedrijven. Dat is nodig om de klimaatdoelen te halen. Maar het is voor ons minstens zo belangrijk om burgerinitiatieven te ondersteunen omdat je hiermee iedereen meekrijgt in de energietransitie. Dat kost wat meer tijd en je moet de coöperatie meer begeleiding geven, maar het past heel goed bij waar wij als bank voor staan: levenskwaliteit creëren.”

Positief effect op meerdere fronten

De belangstelling voor burgerinitiatieven groeit, ziet Hofenk’s collega Nelleke van OIst, senior relatiemanager bij Triodos Bank. “Burgers zetten zich in voor wat de overheid niet (langer) doet. Vooral op het platteland zie je voorzieningen verdwijnen. Het is mooi dat er mensen opstaan om hun omgeving mooier en socialer te maken. Dat ondersteunen wij graag als bank – levenskwaliteit creëren en inclusiviteit staan immers centraal in onze visie. Vaak moeten we daarvoor een extra stap zetten maar dat is het ons waard. In veel gevallen heeft een burgerinitiatief namelijk op meerdere aspecten van de samenleving een positief effect. Dat cascade-effect vinden wij van groot belang.”

Woonzorgcentrum

Naast duurzame energie is ook zorg vaak het thema achter een burgerinitiatief. Het Drentse dorp Vledder ten noordoosten van Steenwijk is een goed voorbeeld. Zo’n 85 procent van de 1.900 inwoners is na hun actieve loopbaan naar het dorp verhuisd. Steeds vaker rees bij deze mensen op leeftijd de vraag: kunnen we in Vledder blijven wonen of zullen we op termijn toch moeten verhuizen naar de stad?

In 2011 besloot dorpsvereniging Dorpsbelang in actie te komen. “We legden aan alle inwoners de vraag voor: wat heb je nodig om met plezier in het dorp te blijven wonen?” zegt initiatiefnemer Cees Hesse. “Zorg was overduidelijk de grootste uitdaging. Zo ontstond het idee om hier een woonzorgcentrum op te zetten.”

In eigen hand nemen

Dorpsbelang richtte Stichting Onderdak Vledder op om een woonzorgcentrum te bouwen en beheren met 32 koop- en huurappartementen. Met 24-uurszorg, ook voor omwonenden. “Gesprekken met projectontwikkelaars liepen op niets uit”, vervolgt Hesse. “Daarom besloten we om als Stichting het plan zelf uit te werken: we zetten een burgerinitiatief op en gingen op zoek naar alternatieve financieringsbronnen. Er ging veel tijd zitten in het draagvlak vinden en vasthouden bij alle betrokken partijen: naast dorpsbewoners ook overheden, zorgpartijen, architect en aannemer. Maar de financiering bleef een grote uitdaging.”

Constructieve opstelling

Alle banken die de Stichting benaderde, gaven aan dat er geen beleidskader was voor het financieren van burgerinitiatieven. Zelfs toen 52 particulieren in het dorp zich bereid verklaarden om 850.000 euro te investeren in het project, bleef de deur dicht. Dat veranderde gelukkig toen de Stichting via de KNHM Foundation, een organisatie die ondersteuning biedt bij het uitwerken van burgerinitiatieven, in contact kwam met Triodos Bank. Hesse: “Op basis van alle voorbereidingen en de opbouw van ons project, waren zij wél bereid om samen met ons op zoek te gaan naar een oplossing. Er was meteen sprake van een constructieve opstelling.”

Met hulp van Van Olst maakte de Stichting een aangepaste investeringsbegroting, waarin de toegezegde steun van particulieren in de vorm van een obligatielening aan de Stichting werd gegoten. Daarmee kon de gevraagde hypotheek worden verlaagd en het krediet met succes worden aangevraagd.

In Vledder wordt in december een mijlpaal bereikt: dan mag Stichting Onderdak Vledder zich eigenaar noemen van het woonzorgcentrum. Hesse kijkt er naar uit. “We hebben dit in relatief korte tijd voor elkaar gekregen, dankzij een goede dosis doorzettingsvermogen en door de dorpsgemeenschap er voortdurend bij te houden. Dat is cruciaal bij elk burgerinitiatief: zorg voor blijvende commitment bij alle partijen. Dan kun je samen heel veel bereiken.”