In een doorsnee bos in Nederland is voor mensen weinig te eten te vinden. Tuurlijk, je komt er vlierbessen, bosbessen en bramen tegen. Of, in deze tijd van het jaar, tamme kastanjes, beukennootjes en paddenstoelen. Maar het is niet genoeg voor een uitgebalanceerd dieet. Een voedselbos wordt aangelegd volgens de principes van een natuurlijk bos, maar dan met bomen, struiken en planten die voedsel produceren zonder dat het veel onderhoud vergt.

Lokaal en seizoensgebonden eten

In Nederland vind je honderden voedselbossen. Het kabinet wil zelfs dat er de komende jaren nog eens duizend hectare aan voedselbossen wordt aangelegd. De stijgende populariteit heeft te maken met de zoektocht naar natuurinclusieve manieren van landbouw. Maar ook met de groeiende wens van veel mensen om lokaal, seizoensgebonden en minder milieubelastend te eten. Dus zetten we kruiden in de vensterbank, leggen we moestuinen aan en gaan we wildplukken. Duurzaam plantenbedrijf Sprinklr maakt het ook mogelijk om zelf een klein voedselbosje te planten, al vanaf 4 m². Op die manier kun je wildplukken en eten uit eigen tuin.

Opbouw van een voedselbos

Wouter van Eck is voorzitter van Stichting Voedselbosbouw. Al wandelend door Ketelbroek, het oudste voedselbos van Nederland in Groesbeek, vertelt hij over hoe je een voedselbos laat groeien. Een goed voedselbos is opgebouwd is uit verschillende lagen of niveaus. Zo werk je met hoogstam bomen, zoals de walnoot, en laagstam bomen, zoals de vlierbes.

Daaronder vind je struiken, zoals de bramenstruik, en weer daaronder groeien kruiden en eetbare planten. Dan zijn er nog de bodembedekkers, zoals eetbare bosaardbeien of kruiptijm, en onder de grond vind je de knollen, zoals aardperen of pastinaak. Tot slot zijn er ook nog de klimplanten, die zich een weg omhoog slingeren, zoals de druif of de Japanse wijnbes.

Abrikozen en amandelen uit Nederland

De lagen van het bos moet je volgens een zorgvuldig uitgedacht systeem opbouwen. Hoge bomen vormen een beschermende haag om andere planten in de volle zon te zetten, en ze zo te voorzien van een behaaglijk microklimaat. Op die manier kunnen zelfs abrikozen of amandelen in een Nederlandse kwakkelzomer nog genoeg warmte krijgen. Tegelijkertijd bieden de bomen ook schaduw voor planten die liever niet (de hele dag) in de volle zon staan. Het kan een behoorlijke puzzel zijn om uit te stippelen wat waar moet staan, maar als je het goed doet, heb je ook wat. Want, zo zegt van Eck: “Een goed aangelegd voedselbos moet je vooral met rust laten. Een boswachter moet letterlijk wachten.”

Lees ook het artikel ‘Hoe Sprinklr jouw omgeving en de plantenindustrie wil vergroenen’

De biodiversiteit van een voedselbosje

In tegenstelling tot een moestuin – waar je vaak met éénjarige planten werkt (denk aan courgette of pompoen) – heeft een voedselbos(je) meerjarige planten. Bij een boom is dat natuurlijk logisch (je gaat niet elk jaar nieuwe bomen planten), maar het geldt ook voor de planten, bodembedekkers en knollen. Meerjarige planten hoef je minder te schoffelen en te bemesten. Ook houden ze het water beter vast met hun wortelstelsels.

Onderhoudsvriendelijk en boost voor biodiversiteit

Nog een voordeel van een voedselbos: er is geen sprake van monocultuur (een complete moestuin vol sla of een hele akker vol aardappelen) en dat komt de biodiversiteit ten goede. Het bos houdt zichzelf in evenwicht, met alle lagen en soorten die op verschillende momenten van het jaar bloeien en groeien. Daarmee trekken ze verschillende insecten aan, die op hun beurt weer egels en salamanders lokken. Als je het blad in de herfst gewoon laat liggen, zet het bodemleven dit weer om in voeding voor de planten.