Op de pier van het oude havengebied van het Rotterdamse Lloydkwartier verrijst vanaf deze zomer een groene kolos: woontoren SAWA. Het ‘meest houten gebouw’ van Nederland, in een wikkel van 650 strekkende meter aan groene gevels. Zo moet de versteende en industrieel opgezette buurt een vriendelijk rustpunt worden. 

Houtbouw heeft een duurzaam karakter en wint langzaam terrein in Nederland. Naast de Amsterdamse Amstel staat inmiddels de 21 verdiepingen tellende flat HAUT, en ook het hoofdkantoor van Triodos Bank werd gebouwd rond een volledig houten kern. 

Mark Compeer, die samen met compagnon en architect Robert Winkel SAWA initieerde en ontwikkelde, legt uit: “Je hebt grofweg twee keuzes als je gaat bouwen. Beton en staal, of hout. Die eerste twee stoten CO2 uit, en dragen bij aan het klimaatprobleem. Hout doet het tegenovergestelde. De sparren die wij gebruiken nemen de eerste twintig jaar van hun leven de meeste CO2 op. Dat blijft daar zitten zolang het hout hout blijft.” Robert Winkel: “Het Rotterdamse havenbedrijf heeft het al jaren over het opslaan van CO2 onder zee. Wij doen het met SAWA zichtbaar, boven de grond.”

Zuivere materialen 

Het duo wil met SAWA de grenzen van houtbouw verleggen. Om de levensduur van de materialen op te rekken is de constructie ‘losmaakbaar en uitneembaar’. Winkel: “Als gezinnen groeien, of er wordt besloten om van SAWA een kantoor te maken, dan kan er binnenin geschoven worden. En zonder te hakken in de hoofddraagconstructie – de balken, kolommen, vloeren – kun je bijvoorbeeld een verouderde verwarmingsinstallatie vervangen.” Zo kan een gebouw honderden jaren meegaan, veel langer dan de 50 tot 100 jaar waarvan de industrie nu uitgaat. En mocht het gebouw dan na al die jaren worden afgebroken, kan het worden teruggebracht tot zuivere en herbruikbare stoffen. 

Compeer: “Tot nu toe is houtbouw veelal hybride: houtskeletbouw met daarin beton, die het geheel tot een onlosmaakbare koek maakt. Wij zijn de eerste die een houten woontoren ook nog circulair maken.” 

“Het is fijn wonen in hout, zeggen de ontwikkelaars. De geur is anders, de kleur warmer, de akoestiek prettiger. Compeer: “Dat leverde natuurlijk wel weer gedoe op. Qua brandveiligheid was het makkelijker geweest om alles helemaal af te gipsen. Maar dat wilden we niet, je moet voelen dat je in een houten gebouw bent.” Een gevoel dat goed past bij het buitenleven met veel groen. “Dat de stress een beetje van je afglijdt”, aldus Winkel.

Toekomstige bewoners Rita Joosten en haar partner Anne vielen in eerste instantie voor de grote hoeveelheid buitenruimte. In het bouwbesluit staat dat mensen 4 vierkante meter buiten moeten hebben, bewoners van SAWA hebben gemiddeld 40 vierkante meter. “Daarna raakten we vooral overtuigd door het groen. Deze buurt is vrij stenig, er is hier weinig dat beestjes aantrekt. We hebben wel vogels, maar dat zijn vooral zeemeeuwen. We hopen dat het gebouw kan bijdragen aan de biodiversiteit in dit deel van de stad.” 

De plantenbakken aan de gevel van SAWA worden door het team van biologen, ecologen en botanisten van Compeer en Winkel ingevuld en daarna door de VvE beheerd. Compeer: “Het is allemaal centraal geregeld met strikte regels. Maar dat moet je wel doen om de juiste samenstelling van planten te krijgen die aansluiten bij wat vogels en vlinders nodig hebben. Hoogte is ook nog een factor: mussen komen maar tot 14 meter hoogte, bijvoorbeeld.” 

Moestuin en yogales 

Beneden op het dek, dat fungeert als een gemeenschappelijk hofje, krijgen de bewoners de ruimte om een gezamenlijke moestuin aan te leggen. Joosten: “Daar ga ik zeker aan de slag. Ik heb nu op mijn balkon een enkele bak, maar dat blijft gerommel in de marge.” Winkel: “Dat is ook een eerste punt van verbinding met de buurt. De trap vanaf het dek loopt direct uit op de buurttuin. De beheerders daarvan kunnen hun gereedschap in SAWA stallen. Zij kunnen op hun beurt de bewoners weer helpen met hun moestuin op het dek. Of ideeën uitwisselen.” Op de benedenverdieping komt een – bij voorkeur vegetarisch of veganistisch – restaurant. 

Mark Compeer en Robert Winkel doen hierbij een oproep aan de Triodos community.  Ze zoeken namelijk een ondernemer die een leuk veganistisch of vegetarisch restaurant in het gebouw begint. Een restaurant die iets bijdraagt aan de buurt en duurzaam is. Ondernemers kunnen zich melden via [email protected].

Volgens Compeer heeft de stad heeft een gebrek aan woningen die passen bij deze eeuw. “Oude grijze mannen zoals ik hebben CO2 in de lucht gebracht, de biodiversiteit is schrikbarend afgenomen, er is steeds meer een scheuring in de maatschappij van haves en have-nots. We willen de jongere generatie meegeven dat er ook iets op te lossen is in ons vakgebied.”

Ze zien het liefst dat in het gebouw gemeenschappelijkheid ontstaat. Het dek is deels overdekt zodat er bijvoorbeeld yogalessen kunnen worden gegeven of er samen gegeten kan worden. Winkel: “Belangrijk is dat iedereen vanuit zijn huis zicht heeft op het dek en dus kan zien, ‘ah, er zijn mensen, ik ga ook even langs’.” Verder zijn er elektrische deelauto’s en deelfietsen, een ruimte waar gereedschap gedeeld wordt en een gallerij-opzet die het moeilijk maakt om je buren te negeren. Joosten: “Toen wij in ons huidige appartementencomplex kwamen wonen was er veel contact. Maar dat verwatert snel. Je hebt iets nodig om dat een beetje levend te houden. Dat hoop ik te vinden op dat dek en alles wat erbij hoort.” 

Joosten en haar partner kochten een penthouse in het gebouw, de meest luxe optie. “Maar ik vind het mooi dat een groot deel van de woningen in de middenhuur worden opgeleverd, waardoor er ook een mix aan bewoners mogelijk is in SAWA.”

Compeer: “Ik denk dat ik daar nog het meest trots op ben, dat we zo’n duurzaam gebouw ook bereikbaar maken voor mensen die daar normaal gezien misschien minder snel bij zouden uitkomen. Wij gaan het beheer van het gebouw doen en dus ook de toewijzing. Daarmee willen we zorgen dat er straks een afspiegeling van de Rotterdamse bevolkingssamenstelling is. We weten nog niet hoe we dat precies gaan doen, en het moet juridisch natuurlijk allemaal netjes gebeuren, maar tot nu toe zijn onze andere best moeilijk uitvoerbare plannen ook doorgevoerd.” Winkel ziet zelfs mogelijkheden voor meer SAWA’s. “Het concept ligt er nu. Wij zijn er in ieder geval klaar voor.”