Het is 11 uur ‘s ochtends. Op treinstation Dieren heeft zich een clubje van rond de twintig mensen verzameld. Iedereen draagt stevige stappers, een rugzak en de meesten ook een muts en handschoenen, want de temperatuur ligt rond het vriespunt. Vandaag staat een wandeling van ongeveer 12 kilometer op het programma. De route loopt door de bossen en heuvels van het Veluws Landschap.

Elke maand organiseert Stichting Groene Moslims zo’n wandeling. Altijd vanaf een plek die goed bereikbaar is met het openbaar vervoer. De ene keer wandelen er vijftien mensen mee, de andere keer zeventig. “Het is een heel simpel concept. Je hoeft je niet aan te melden, je komt gewoon”, vertelt Jamilah Sherally, voorzitter van de stichting. “We merken dat het voldoet aan een behoefte voor gemeenschap. Het is een laagdrempelige manier om elkaar van mens tot mens te leren kennen. Al wandelend in de prachtige natuur het gesprek met anderen aangaan, ideeën uitwisselen, inspiratie opdoen, reflecteren op de natuur om ons heen. Soms nemen we afvalprikkers mee, zodat we meteen het vuil kunnen opruimen dat we onderweg tegenkomen.”  

Tijdens de wandelingen lopen ook veel niet-moslims mee, want vaak wordt er wel een collega of een buurvrouw meegenomen. Of er loopt iemand mee die geïnteresseerd is. Uit zo’n wandeling zie je vriendschappen ontstaan. Duurzaamheid is de gemene deler. Jamilah: “We proberen elkaar te inspireren.”

Rentmeesters van de planeet

Stichting Groene Moslims put veel wijsheid uit de Koran en het leven van de profeten. Jamilah: “We geloven dat we als mensen rentmeesters zijn van de planeet, niet de heersers over de aarde. De mens staat niet centraal, maar is onderdeel van het ecosysteem. We leven dan wel in een consumptiemaatschappij, maar het gaat om de bewustwording van ‘oké, wat heb je écht nodig?’”

Jamilah vertelt dat de Islam een religie is van de gulden middenweg. “De Koran bevat talloze passages die aansporen tot een verantwoordelijke en gebalanceerde omgang met de aarde. Ook het leven van de Profeet Mohammed biedt prachtige voorbeelden van gematigdheid en respect voor de natuur. Zo adviseerde hij bijvoorbeeld om je maag voor een derde te vullen met eten, een derde met water en een derde met lucht. De Islam biedt dus ook praktische handvatten om duurzaam te leven. Inmiddels worden soortgelijke gebruiken ook wetenschappelijk onderbouwd. Denk bijvoorbeeld aan het belang van intermittent fasting.”

Opgegroeid in twee culturen

Jamilah is Arts Internationale Gezondheidszorg en Tropengeneeskunde (AIGT) en werkt als adviseur bij het Koninklijk Instituut voor de Tropen, waar ze met elkaar hard werken aan het reduceren van gezondheidsverschillen wereldwijd. Ook in haar persoonlijke leven is gezondheid (en met name gezond eten) heel belangrijk. “Er worden ook grappen over gemaakt. Als een vriendin me appt om te vragen of ik wil langskomen, dan stuurt ze daarbij ‘Ik heb ook bleekselderij in huis, hoor’. En als ik met mijn broers en zus ergens naartoe ga dan maken ze mij nooit verantwoordelijk voor de snacks, omdat ze weten dat ik waarschijnlijk alleen worteltjes en zelfgemaakte hummus meeneem.”

Jamilah groeide op in twee culturen. Ze heeft een Nederlandse moeder en een Tanzaniaanse vader. Ze is in Nederland geboren. Toen ze zes was, is ze met haar ouders, twee broertjes en een zusje naar Tanzania verhuisd om daar tien jaar te blijven wonen. “Duurzaamheid is ons met de paplepel ingegoten”, vertelt ze. “We hadden een moestuin en kippen en leerden al vroeg hoe we respectvol met de schepping hoorden om te gaan. Dat betekende bijvoorbeeld niet onnodig insecten doden, geen voedselverspilling en zuinig omgaan met water. Als we de groentes aan het wassen waren voor het eten, dan vingen we het water op voor de planten in de tuin.”

'Rijkdom is er om te delen'

Net zoals stichting Groene Moslims met wandelingen voor gemeenschapszin zorgt, is het Jamilah van jongs af aan al duidelijk hoe belangrijk dit is. “Tijdens de feestdagen zaten we altijd met onbekenden aan tafel, die mijn vader had uitgenodigd in de moskee. Als kind dachten we in het begin: ‘Huh, wie zijn deze mensen?’ Maar al snel leerden onze ouders ons dat niet iedereen zich een feestmaaltijd kan veroorloven en dat rijkdom er is om te delen. Gastvrijheid is sowieso een belangrijk islamitisch concept. Het ontvangen van gasten wordt gezien als een daad van liefdadigheid en vriendelijkheid en het wordt sterk aangemoedigd om vrijgevig te zijn tegenover anderen, ongeacht hun achtergrond of religie.”

“Ik ben zelf tijdens reizen of verblijf in het buitenland ook veelvuldig uitgenodigd bij mensen thuis. Of toen ik als 16-jarige vrijwilligerswerk deed in een asielzoekerscentrum hier in Nederland”, vervolgt ze. “Een Irakees stel nodigde mij uit in de container waar ze woonden. De openhartigheid, vrijgevigheid en gastvrijheid van hen – de eerste asielzoekers die ik leerde kennen - vergeet ik nooit. Dit zijn bijzondere en vormende ontmoetingen. Het ‘wij-zij’ gevoel vervaagt als je een maaltijd (of een wandeling) met elkaar deelt en iemand echt leert kennen.”

Sociale rechtvaardigheid als rode draad

Dat vele reizen doet Jamilah nog steeds. Want naast dat ze voorzitter is van de stichting en werkt als AIGT, is ze bezig met haar promotieonderzoek waarvoor ze de seksuele en reproductieve gezondheid van vluchtelingenvrouwen op het Griekse Lesbos in kaart brengt. “Sociale rechtvaardigheid loopt als een rode draad door veel van wat ik doe. Mede door mijn jeugd in Tanzania werd ik al vroeg geconfronteerd met sociale ongelijkheid. Alleen al doordat ik zelf op een superchique school zat en op weg daarnaartoe langs een school liep die veel minder middelen had: kleinere klaslokalen voor veel grotere groepen kinderen bijvoorbeeld. Dit is een van de redenen dat ik geneeskunde ben gaan studeren: mijn beroep biedt de mogelijkheid om zorg te verlenen aan gemeenschappen met beperkte middelen en bij te dragen aan het verminderen van gezondheidsongelijkheden. Ik pretendeer zeker niet dat ik alle problemen in de wereld kan oplossen, maar probeer wel te doen wat binnen mijn macht ligt.”

Dat sterke gevoel van rechtvaardigheid zorgt er ook voor dat ze haar promotieonderzoek doet met een team van tien co-onderzoekers; vluchtelingenvrouwen uit het kamp. Zij bepalen mede de onderzoeksagenda. “In onze humanitaire hulpverlening wordt vaak best wel autoritair besloten wat voor zorg mensen nodig hebben. Daardoor ontstaat er een mismatch tussen wat de behoeften zijn en wat er daadwerkelijk aan zorg wordt geboden.” Zo kwam er onder andere uit het onderzoek naar voren dat de begeleiding gedurende de zwangerschap prima is geregeld, maar dat de postpartumzorg beter kan. “Want een vrouw die net een keizersnede heeft gehad heeft extra ondersteuning nodig. Maar de rauwe realiteit is dat ze in een tent verblijft die ze moet delen met een ander gezin, met een toilet op tien minuten loopafstand.”

Iedereen is inspirerend

Je zou denken dat de moed Jamilah af en toe in de schoenen zakt omdat ze op dagelijkse basis met leed en ongelijkheid wordt geconfronteerd, maar de verontwaardiging hierover werkt juist als drijfveer. “Ik denk dat verontwaardiging enorm belangrijk is, want het is een soort moreel kompas. Het is een waarschuwingssignaal dat er iets niet klopt en het zet aan tot actie.” En die actie zit ‘m juist in de kleine dingen, zegt Jamilah. “Daarom zetten we met de Groene Moslims ook elk seizoen iemand in de schijnwerpers, met een interview op de website. Dat kan iemand zijn die haar eigen voedselbank is gestart, maar het kan ook een jongen van acht zijn die gefascineerd is door fossielen en de natuur. Of het is juist een wandelaar die elke maand meeloopt en het therapeutische van wandelen benadrukt. Iedereen is inspirerend op hun eigen manier. Wat we er eigenlijk mee proberen aan te tonen, is dat het niet allemaal heel bombastisch hoeft te zijn.”

Groene iftars

De Groene Moslims proberen elkaar in alles wat ze doen op een positieve manier te inspireren. Zo organiseren ze al jaren ‘groene iftars’. De iftar is de dagelijkse avondmaaltijd tijdens de Ramadan. “Het is een maand van spirituele bezinning, maar ironisch genoeg zien we juist in deze tijd veel verspilling binnen de moslimgemeenschap. Van plastic flesjes in de moskee tot overdadige maaltijden, waarvan veel wordt weggegooid. Via onze socials geven we tips over hoe je de iftar groener kunt maken. Zoals: gebruik seizoensgebonden groenten, eet niet teveel vlees, als je samenkomt, neem bakjes mee voor de restjes en ook: deel de maaltijd met mensen die het minder goed hebben. De Ramadan is niet alleen een tijd van spirituele bezinning, maar ook een gelegenheid om ons bewust te worden van onze consumptiepatronen en te onderzoeken hoe we meer in harmonie kunnen leven met onze omgeving.”

De stichting bestaat sinds 2010 en werd in eerste instantie opgericht omdat de grondleggers merkte dat er een behoefte was aan biologisch halalvlees. Dat was in die tijd nog niet goed te verkrijgen. Inmiddels zijn ze uitgebreid in missie en visie waarmee ze de moslimgemeenschap willen inspireren om duurzaam te leven. Er zijn verschillende werkgroepen, waaronder een boekenclub, er worden workshops en filmvertoningen georganiseerd en in 2024 komt er een Groene Moslim Kids. Jamilah: “Het is mooi dat er de afgelopen jaren steeds meer aandacht voor duurzaamheid is, en ik ben trots dat wij al bestonden voordat het een hype werd.”