In het raam van hun charmante smalle herenhuis in het centrum van Leiden hebben Camille en Koen trots het bewijs opgehangen: deze woning uit 1924 heeft energielabel A+++. Camille: “De man die kwam om het label toe te kennen kon het haast niet geloven, dit had hij nog nooit gezien. Van tevoren was ons verteld dat we met zo’n oud huis label A waarschijnlijk niet zouden halen.” Maar dan heb je Camille en Koen nog niet ontmoet, die vastbesloten waren om hun nieuwe huis met een grootschalige verbouwing naar nul op de meter te krijgen.

Koen: “Een warmtepomp en zonnepanelen waren vanzelfsprekend toen we begonnen. Maar gaandeweg werd het bij elke stap een soort spel: hoe kunnen we het nog beter doen? We konden niet alle zonnepanelen kwijt die we wilden hebben, dus moesten we met andere ingrepen extra ambitieus zijn.” In zes maanden verbouwde een aannemer met vier man het hele huis.

Enorme spreadsheets

Dat er veel is gebeurd merk je gelijk bij het binnenkomen: pas op het opstapje, want de vloer is bij Koen en Camille elf centimeter hoger dan in de rest van de straat. In de jaren tachtig was onder de vloer al beton gestort, dus hebben ze besloten om na het verwijderen van de plavuizen hardschuim isolatieplaten, zogenoemde PIR-blokken, op de ondervloer te plaatsen. Erbovenop ligt de vloerverwarming met een keramieken vloer, die eruitziet als hout. Koen: “De enorme massa beton warmt langzaam op, maar als het eenmaal op temperatuur is, blijft het heel lang warm. Als je de warmtepomp uitzet duurt het vier uur voor de kamer een halve graad is afgekoeld.”

Door de thermo-akoestische isolatie van 7 centimeter in combinatie met geperste houtsnipperplaten, gips en stuuk zijn de muren ook aan beide kanten tien centimeter naar binnen gekomen. Koen: “Maar dat is het volledig waard. Ik heb hier gisteren tot tien uur met mijn bandje gespeeld, zonder dat de buren daar last van hebben. We hebben bovendien de verwarming al sinds eind maart uitstaan, met de warmte van de terrariums, de koelkast en het koken blijft het hier nu 21 tot 22 graden.”

De energiebalansberekeningen en de materiaalkeuze deed het stel helemaal zelf. Camille: “Koen is uit zichzelf heel erg geïnteresseerd in techniek en hij werkt met data. Enorme spreadsheets in Excel zijn voor hem geen uitdaging. Ik ben met groene idealen opgegroeid en werk in stedelijke ontwikkeling, ik ben zodoende een soort agglomeraat van kennis over het onderwerp. Kortom: bij elkaar zijn we een stelletje nerds.”

In plaats van ‘gewoon’ hr++-glas koos het stel, toen ze hun ambities hadden bijgesteld, voor driedubbelglas. “Je hoort helemaal niets meer van wat er op straat gebeurt. En het scheelt echt nog veel: 40 procent minder energieverlies per vierkante meter.” Daarnaast kozen ze in de uitbouw en opbouw voor isolatiematerialen met een hoge isolatiewaarde. Die ‘rd-waarde’ van 6,7 hoort bij een huis dat op kamertemperatuur blijft met een extreem lage energiebehoefte. Camille: “Ik heb ook nog gekeken naar natuurlijke materialen, zodat we geen chemische spullen hoefden te gebruiken. Maar dan hadden we in plaats van 15 centimeter zo aan 50 centimeter isolatie gezeten. Misschien dat ik niet alle opties goed in het vizier had, maar het leek voor onze verbouwing niet handig.”

Systeemdenken

Met een ventilatiesysteem dat warmte terugwint uit de ‘vieze’ lucht die wordt afgevoerd, zetten Koen en Camille nog een grote stap. Koen “Je bent 80 procent van je energie kwijt aan verwarmen. Daarvan verlies je een kwart bij het ventileren. Dat verlies kun je met 80 procent reduceren met zo’n systeem. Overal in het huis zitten aan- en afvoerpunten die over- en onderdruk creëren.” CO2-meters en luchtvochtigheidsmeters registreren de luchtkwaliteit en sturen de ventilatie aan. “Aan de berekeningen en uitzoekwerk voor dit systeem heeft Koen wel 150 uur besteed. In nieuwbouwhuizen wordt dit gewoon toegepast, maar in huizen als dat van ons eigenlijk nooit.” Een ander vernuftige ingreep is het systeem dat warmte terugwint uit het afvoerwater dat via de pijp wegspoelt uit de douche. Door een pijp eromheen stroomt het koude aanvoerwater omhoog. Camille: “Dit zou ik echt iedereen aanraden. De installatiekosten zijn ongeveer 1.000 euro, en die heb je er in een jaar al uit. Het water in Nederland is meestal zo’n 13 graden, hiermee is het al ongeveer 20 graden en hoeft het dus veel minder verwarmd te worden.”

In de woorden van Camille beschouwt ze haar huis als een soort ‘systeem’. “In mijn werk is systeemdenken logisch.” Binnen dat systeem hadden ze graag ook nog het grijswater opgeslagen, zodat ze met het wasmachinewater de wc zouden kunnen doorspoelen. “Maar qua kosten was de terugverdientijd 80 tot 100 jaar, bovendien moet je het systeem om de 15 jaar vervangen.”

Dure materialen

Tegenvallers waren er ook genoeg. Zo viel de complete verbouwing zo’n 60.000 euro duurder uit door de enorm gestegen materiaalkosten en de vertragingen toen na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne de gasprijzen stegen en onderdelen moeilijk te krijgen waren. Camille: “Doordat de warmtepomp een half jaar later kwam, hebben we maanden moeten stoken met elektrische kacheltjes. Neem van ons aan: bestel je warmtepomp niet bij een tussenpersoon maar direct bij de persoon die hem gaat installeren, dan kan hij bij vertraging niet naar iemand anders wijzen.” Door de hogere kosten zijn de maandlasten van de hypotheek en de Energiebespaarlening voor de verbouwing “echt hoog” geworden. Koen: “En toch is de terugverdientijd met de huidige gasprijzen maar ongeveer 15 jaar.” Het fijne is dat ze zulke stappen hebben gemaakt in het verbeterde energielabel, van F naar A+++, dat ze 0,3 procent minder hypotheekrente betalen. “Dat scheelt 150 euro per maand.”

Ook liepen Koen en Camille er tegenaan dat ze toch geen ISDE-subsidie konden krijgen voor de opbouw van het dak. Camille: “Omdat die opbouw in feite dient als isolatie van het dak dachten we dat we hier recht op hadden. Maar dat ging uiteindelijk niet door, omdat het nieuwe aanbouw was. Dat soort dingen hadden we eerder moeten uitzoeken, net als dat een warmtepomp niet zomaar op elke vloer geplaatst kan: dat ding is samen met het warmwatervat 350 kilo. We moesten er een extra balk voor in onze vloer laten plaatsen.” En soms hadden ze misschien niet zo ‘braaf’ moeten zijn, zegt Camille. “De buitenunit van de warmtepomp is vergunningsplichtig. Dus die zetten we netjes op de bouwtekening van de opbouw, maar vervolgens begreep de gemeente niet wat we bedoelden. Zo liep het proces weer weken vertraging op. Het had niet meer dan een formaliteit moeten zijn.”

Alles bij elkaar heeft het een huis opgeleverd dat ongelofelijk prettig is om in te vertoeven, vinden ze zelf. “Het ruikt hier prettig, de lucht is schoon, er is altijd genoeg warm water, je zit nooit op de tocht. Het is een huis dat ik vertrouw.”