Een internationaal en juridisch bindend verdrag voor een versnelde en eerlijke uitfasering van fossiele brandstoffen… Dat is niet niks, maar het is precies wat het Fossil Fuel Non-Proliferation Treaty-initiatief voor ogen heeft. De organisatie heeft als doel om de juridische kaders voor zo’n verdrag te scheppen én er zoveel mogelijk steun voor te verzamelen. Dat laatste gaat in ieder geval goed. Het initiatief kreeg al steun van 8 landen, 95 steden en decentrale overheden, 101 Nobelprijswinnaars, duizenden sociale organisaties, een groeiend aantal bedrijven, de Wereldgezondheidsorganisatie en het Europees Parlement. Ook ondertekenden ruim 600.000 mensen de oproep voor een internationaal bindend verdrag. Doe jij ook mee?

Triodos Bank sloot zich als eerste bank ter wereld aan bij deze wereldwijde campagne. En in een open brief riepen we minister Rob Jetten (Klimaat & Energie) op om zich tijdens de COP28 in Dubai (die donderdag 30 november van start gaat) ook te committeren aan een dergelijk juridisch bindend en internationaal verdrag. De open brief werd inmiddels door een indrukwekkende lijst van organisaties ondertekend.

Tzeporah Berman is oprichter en voorzitter van het FFPT-initiatief. In dit interview vertelt ze over het belang van het initiatief en werpt ze een blik op de toekomst.

Waarom besloot u om het Fossil Fuel Non-Proliferation Treaty-initiatief op te richten?

“Ik ben al meer dan dertig jaar bezig met milieu- en klimaatkwesties, onder meer als beleidsadviseur van de Canadese regering. Het viel mij op dat de Canadese regering enerzijds druk bezig was om haar CO2-uitstoot terug te dringen en een klimaatplan op te stellen. Maar anderzijds ging het door met het verstrekken van nieuwe vergunningen voor olieboringen en gaswinning. De regering had gewoon niet door dat het ook de verantwoordelijkheid had om de productie van fossiele brandstoffen te beperken.

Daarnaast werd het me duidelijk dat het moeilijk is voor een land om alleen in actie te komen. Alle landen weten inmiddels wel dat we de productie en het gebruik van fossiele brandstoffen moeten afbouwen, maar ze willen ook allemaal het laatste olievat verkopen. Hoe kan die impasse doorbroken worden? Ik dacht daar lang over na en realiseerde me dat woorden als ‘fossiele brandstoffen’, ‘olie’ en ‘steenkool’ helemaal niet in het Klimaatakkoord van Parijs staan. Fossiele brandstoffen worden niet één keer vermeld in het verdrag, ondanks het feit dat ze verantwoordelijk zijn voor 86 procent van de CO2-emissies in de afgelopen tien jaar. Met andere woorden: we hebben een ander verdrag nodig, gericht op het afbouwen fossiele brandstoffen. Dat kan het wettelijke kader bieden om daar daadwerkelijk mee aan de slag te gaan.

Dat is hard nodig. Het Klimaatakkoord van Parijs stelt namelijk alleen een temperatuurdoelstelling (onder de 1,5 graden Celsius opwarming blijven, red.). Daardoor kunnen landen enerzijds klimaatleiderschap opeisen, maar anderzijds nieuwe projecten voor fossiele brandstoffen blijven goedkeuren en ondersteunen. Dat werkt natuurlijk niet. Recentelijk bevestigde het UNEP Production Gap 2023-rapport nog dat de huidige plannen voor de productie van fossiele brandstoffen de wereldwijde klimaatdoelstellingen enorm ondermijnen. Volgens het rapport zijn regeringen, ondanks hun klimaatbeloften, nog steeds van plan om in 2030 ongeveer 110 procent meer fossiele brandstoffen te produceren dan wat in lijn zou zijn met een opwarming van de aarde tot maximaal 1,5 graden Celsius.”

Waarom is een Fossil Fuel Non-Proliferation Treaty belangrijk?

“Omdat het de kern van het klimaatprobleem aanpakt, namelijk de productie van olie, gas en steenkool. Het Fossil Fuel Non-Proliferation Treaty-initiatief reikt een plan aan om fossiele energie versneld én eerlijk uit te faseren, op basis van internationale samenwerking. Het plan is gebaseerd op drie belangrijke pijlers:

• Non-proliferatie, ofwel het stopzetten van nieuwe steenkool-, olie en gasprojecten.
• Rechtvaardige uitfasering van bestaande fossiele energieprojecten, in lijn met een maximale opwarming van 1,5 graden Celsius.
• Een eerlijke verschuiving naar een hernieuwbaar energiesysteem, waarbij geen enkele burger, gemeenschap of land achterblijft.

Dat is natuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan. Om de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen een halt toe te roepen, zijn bijvoorbeeld internationale samenwerkingsverbanden nodig, die ontwikkelingstrajecten ondersteunen. De westerse wereld is wat mij betreft als eerste aan zet, die draagt historisch gezien het meeste bij aan de klimaatcrisis. Daar ligt dan ook de verantwoordelijkheid om de transitie naar een hernieuwbaar energiesysteem als eerste in gang te zetten, en economieën te ondersteunen die minder mogelijkheden hebben om daarmee aan de slag te gaan.”

Waarom is het belangrijk dat de financiële sector zich aansluit bij dit initiatief?

“De financiële sector speelt een cruciale rol in het waarborgen van een veilige en rechtvaardige transitie naar een hernieuwbaar energiesysteem en weg van fossiele brandstoffen. Maar momenteel vloeit er juist nog ontzettend veel geld náár (de uitbreiding van) fossiele brandstoffen, met alle gevolgen van dien. Een Fossil Fuel Non-Proliferation Treaty kan de koers van de financiële sector positief beïnvloeden; het stimuleert verandering van bedrijfs- en financieringsmodellen.

We zijn erg blij dat Triodos Bank de oproep voor een Fossil Fuel Non-Proliferation Treaty als eerste bank ondersteunt. Triodos Bank laat zien welke rol financiële instellingen kunnen vervullen, door de gevaarlijke productie van fossiele brandstoffen niet te ondersteunen en een schoner en eerlijker energiesysteem juist wel.”

Wat verwacht u van de COP28 in Dubai, die deze week van start gaat?

“We praten op dit moment met meerdere regeringen en hopen dat sommige van hen tijdens de COP28 bekend maken dat ze zich bij ons aansluiten. De wetenschappelijke gemeenschap is het er al unaniem over eens: we moeten een einde maken aan onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen. Waar we nu behoefte aan hebben, is actie, moed en politieke wil van onze politieke leiders. Zij moeten zich actief gaan verzetten tegen de fossiele energie-industrie en de uitbreiding van fossiele energie stopzetten. Dat hoop ik terug te zien op de COP28.”

Welke stappen wil het Fossil Fuel Non-Proliferation Treaty-initiatief de aankomende tijd zetten?

“Onze prioriteit is nu om een groep kernlanden te vormen, die tot een onderhandelingsmandaat kunnen komen voor een daadwerkelijk verdrag. In dit stadium weten we nog niet hoe dat er precies uit zal zien. Wat we wel weten, is dat we ondertussen druk moeten blijven uitoefenen op regeringen, om échte klimaatactie te nemen. En we moeten zoveel mogelijk organisaties en mensen meekrijgen om deze transitie razendsnel in gang te zetten.”