In 2022 gaven we in Nederland bijna 3 miljard euro – 176 euro per persoon – uit aan verzorgingsproducten. Daaronder vallen onder meer zonne- en huidverzorgingsproducten en deodorant. Binnen dit enorme aanbod van producten valt er op het gebied van duurzaamheid nog een wereld te winnen.

Zo klinkt ‘minerale olie’ bijvoorbeeld best duurzaam. Maar dat is het niet: het is weliswaar een natuurlijk ingrediënt, maar afkomstig van de fossiele grondstof aardolie. Om dit soort verwarrende termen van verzorgingsproducten te doorgronden, vroegen we hulp aan drie duurzame ondernemers: Jochem Hes van Naïf, Daan Timmers van The Lekker Company en Wilbert Leering van Nuud. Met hun bedrijven produceren ze niet alleen écht duurzame huidverzorgingsproducten, maar laten ze de hele sector zien dat goede zorg voor de huid én de planeet hand in hand kunnen gaan.

1. Staar je niet blind op duurzame claims

Laten we beginnen bij het probleem dat bedrijven claims over hun eigen producten mogen verzinnen. Dat komt doordat het overgrote deel van beweringen als ‘duurzaam’ en ‘eco-vriendelijk’ niet wettelijk beschermd zijn. Onderzoek van de Europese Commissie wijst zelfs uit dat meer dan de helft van alle ‘groene claims’ in de EU vaag, misleidend of zelfs ongegrond zijn.

Wilbert van Nuud deodorant: “Lees je op een product dat iets natuurlijk is, dan associeert je brein dat met ‘goed’. Sommige bedrijven maken daar misbruik van.” Daan van The Lekker Company herkent dat: “We associëren woorden en beelden - zoals groen en eco - met duurzaamheid, maar deze claims zijn vaak vaag en zonder bewijs.” Ook bij Naïf zijn ze voorzichtig. Jochem: “Wij hebben niets met moeilijke of misleidende claims. Die brengen alleen verwarring. Wij willen mensen juist ontzorgen, zodat ze bij ons gewoon weten dat de producten puur en goed zijn.”

Natuurlijk is niet hetzelfde als duurzaam

Op een gemiddelde shampoofles staat vaak ‘voor 80% biologisch afbreekbaar’. Dat klinkt toch milieuvriendelijk? Maar als je bedenkt dat de meeste vloeibare shampoos voor 80% uit water bestaan, houdt dat automatisch in dat de overige 20% dus niet biologisch afbreekbaar en daarmee ook niet zo duurzaam zijn.

Een ander voorbeeld is palmolie. Dit is een natuurlijk ingrediënt, maar de productie ervan gaat gepaard met een enorme milieubelasting. Ook voor de productie van andere natuurlijke ingrediënten, zoals kruiden, planten of plantaardige oliën, is schaarse landbouwgrond nodig. Bij niet-biologische ingrediënten worden ook schadelijke bestrijdingsmiddelen gebruikt. Producten die claimen dat ze natuurlijke ingrediënten bevatten, zijn dus niet per definitie duurzaam.

2. Vermijd schadelijke ingrediënten

Echt duurzame verzorgingsproducten zijn vrij van schadelijke ingrediënten. Alle drie de ondernemers zijn het met elkaar eens dat het bij duurzame cosmetica vooral gaat over de ingrediënten je niet in de producten stopt.

Jochem: “Wij begonnen Naïf met een blacklist. Daar stonden alle ingrediënten op die we absoluut niet wilden gebruiken, zoals plastic, varkensvet, schuimvormers en andere chemische rommel. Sjoerd (Trompetter, mede-oprichter, red.) en ik waren allebei net vader geworden toen we Naïf startten. We zaten constant met onze handen in allerlei verzorgingsproducten waarvan we de ingrediënten, zoals het natuurlijke product aardolie, liever in onze auto zouden gieten dan op de huid van onze baby’s smeren. We vroegen ons af: is het heel moeilijk om een echt goed product van niet-schadelijke ingrediënten te maken?” Lachend: “Het bleek in elk geval niet de makkelijkste en ook niet de goedkoopste manier, maar wel de beste. Op de verpakking en onze website proberen we zo goed mogelijk uit te leggen welke ingrediënten ze bevatten.”

Dat uitleggen is ook een uitdaging op zich, weten Jochem, Wilbert en Daan. Daan: “Er zijn verschillende benamingen voor ingrediënten en die kun je op de verpakking niet allemaal uitleggen. Op de achterkant van de verpakking staan de ingrediënten verplicht ook nog in INCI, de officiële Internationale Naamgeving voor Cosmetische Ingrediënten. Dat is voor de meeste mensen – die geen scheikunde hebben gestudeerd – een soort geheimtaal. Als je niet weet wat er staat, maakt dat het nog moelijker om een goede keuze te maken.”

Schadelijke ingrediënten kunnen niet alleen het milieu, maar ook je huid irriteren. Wilbert: “Wij gebruiken milde natuurlijke producten in onze deodorant, dus geen aluminium of alcohol. Je oksels zijn heel gevoelig en die moet je goed verzorgen.”

Wil je dus precies weten wat er in een product zit? Staar je dan niet blind op de verpakking, maar zoek de ingrediënten op in de INCI-lijst en kijk op de site van het merk. Echt duurzame merken zijn heel transparant over welke ingrediënten ze wel én niet gebruiken.

Hoe zit het eigenlijk met microplastics in verzorgingsproducten?

De zorgen over de aanwezigheid van microplastics in cosmetica en verzorgingsproducten nemen toe. Zorgen over het milieu, maar ook over onze gezondheid. Het gevaar van deze minuscule plastic deeltjes? Ze zijn zo klein dat onze waterzuiveringsinstallaties ze niet uit het afvalwater kunnen filteren. Ze breken ook niet af. Daardoor blijven ze voor altijd rondzwerven in ons milieu, waar ze onderdeel worden van de plasticsoep en ons ecosysteem. Er zijn microplastics gevonden in de bloedbaan, en in de ontlasting van baby’s (Plastic Soup Foundation, 2021). Jochem: “Ik verbaas me er echt over dat microplastics nog niet verboden zijn. In de gemiddelde badkamer vind je ze in 9 van de 10 producten terug. Dat betekent dat we ze inslikken, opsmeren en in bad gieten.”

Tussen nu en 2035 komt er een verbod op meer dan tien soorten producten met microplastics. Vanaf 2027 mag shampoo bijvoorbeeld geen microplastics meer bevatten. Maar tot die tijd moet je zelf onderzoeken of een product microplastic bevat. Met de Beat the Microbead-app zie je makkelijk of dat het geval is.

3. Kijk uit naar keurmerken

Gelukkig zijn er wel enkele keurmerken waarop je kunt letten voor een milieuvriendelijke(re) keuze, zoals het ‘biologisch’ keurmerk. Een cosmeticaproduct mag alleen biologisch worden genoemd als het voor meer dan 95% afkomstig is van gecertificeerde biologische productie. Andere voorbeelden van keurmerken voor duurzame verzorgingsproducten zijn: COSMOS-standaard, ECOCERT, Cosmebio, NaTrue Label, ICEA, NC Vegan en Soil Association.

Let op: merken zijn ook goed in zelfbedachte ‘keurmerken’, die als logo met een claim op verpakkingen verschijnen. Een hartje met ‘vegan formule’ bijvoorbeeld, of een blaadje met ‘100% fair’. Dit zijn geen erkende keurmerken, dus er is geen objectieve controle of deze claims daadwerkelijk waar zijn. Op de websites van Milieu Centraal en de Nederlandse Cosmetica Vereniging vind je duidelijke informatie over de betekenis van de eerder genoemde gecertificeerde keurmerken en internationale standaarden.

Echt duurzame merken zijn transparant over de herkomst van hun producten. Daan: “Logo’s helpen, maar er zit ook een gevaar in. Het zijn er namelijk wel veel.” Ondanks het grote aantal keurmerken ziet Wilbert ze toch ook als een kompas voor consumenten. Wilbert: “Wij hebben een ECOCERT-keurmerk. Daardoor weet ik hoeveel een bedrijf moet doen om dat keurmerk te bemachtigen en te behouden. Dat kun je als consument echt vertrouwen.” Hoewel echte en gecontroleerde keurmerken een goede richtlijn zijn, is het ook belangrijk om te onthouden dat ze geld kosten. Daardoor kunnen niet alle kleinere of startende duurzame cosmeticamerken zich een keurmerk veroorloven. Het loont daarom om ook eigen onderzoek te doen.

4. Vegan en dierproefvrije verzorgingsproducten

Als je kiest voor een verzorgingsproduct met een vegan keurmerk, weet je zeker dat het geen dierlijke ingrediënten bevat en niet op dieren is getest. Veel mensen denken dat dierproefvrij ook betekent dat een product vegan is. Dat is dus niet het geval.

Sinds 2013 is er in Europa een verbod op het testen van producten voor persoonlijke verzorging op dieren. Het verbod geldt voor het product zelf en de losse ingrediënten, maar er zijn uitzonderingen. Bijvoorbeeld als een ingrediënt niet alleen wordt gebruikt in cosmetica, maar ook in schoonmaakmiddelen. Dan kan het zijn dat het verbod op dierproeven niet geldt.

Cosmeticamerken die hun producten buiten de EU verkopen, kunnen alsnog gedwongen worden hun producten op dieren te testen. Wilbert: “Wij verkopen veel buiten Europa. Binnen de EU zijn we van dierproeven verlost, maar buiten Europa gebeurt het nog veel. Verschillende landen, waaronder China, verplichten dierproeven namelijk voor sommige producten. Voor ons een reden om ons product niet in China te verkopen.”

Alleen merken die in Nederland en de EU gemaakt én verkocht worden zijn echt dierproefvrij. Zij hebben een speciaal keurmerk op het product staan, zoals PETA, Cruelty Free International of Leaping Bunny. Het keurmerk houdt in dat het complete merk dierproefvrij is en het bedrijf dus geen producten verkoopt in landen waar dierproeven nog wel verplicht zijn.

5. Herkomst en verpakking

Duurzame verzorgingsproducten gaan natuurlijk over meer dan alleen de ingrediënten. Denk aan duurzame productie, bedrijfsvoering en zuinig transport, maar ook milieuvriendelijke keuzes zoals stevige, recyclebare verpakkingen en de mogelijkheid tot navulling. Zowel Naïf als The Lekker Company en Nuud ontwikkelden een duurzame verpakking.

Wilbert: “Onze deo zit in een verpakking van suikerriet. We werken nu ook aan een stick in een mooie papieren verpakking. Voor ons moet elke keuze de meest duurzaam mogelijke zijn. Dat klinkt misschien als een praatje, maar dat is de praktijk. Elke keer denken we: wat kan er nog uit? Wat kan simpeler? En eerlijk is eerlijk: dat scheelt ook geld, want het is lichter om te versturen. Duurzaamheid en zuinigheid zijn een goede combinatie.”

Ook voor Jochem is de verpakking net zo belangrijk als de inhoud: “Wat ik gek vind, is de gemiddelde hoeveelheid verpakking die producenten gebruiken. Dat kan echt een stuk naar beneden. Natuurlijk moeten wij ook verpakken, maar dat doen we zo efficiënt mogelijk en met natuurlijke materialen.”

Ga op onderzoek uit

Je moet nog steeds zelf op onderzoek uit en je best doen om de echt duurzame verzorgingsproducten te vinden. Daan: “Ik vergelijk het altijd met appeltaart. Stel je voor dat je je hele leven diepvriesappeltaart hebt gegeten en denkt dat het de enige appeltaart is die er bestaat. Dan is dat best prima. Tot je op een goed moment ontdekt dat er ook verse appeltaart bestaat, zonder allerlei onnodige, schadelijke toevoegingen. Die appeltaart is niet alleen lekkerder, maar ook een stuk gezonder. Als je die geproefd hebt, wil je nooit meer anders. Zo werkt het ook met duurzame cosmetica. Als je ogen eenmaal geopend zijn, ga je nooit meer terug.”