De 72-jarige man die jaren geleden tegenover Simon Rombouts zat, had in zijn werkende leven maar liefst 100.000 keukens verkocht, die vaak maar 15 jaar meegingen om vervolgens in de verbrandingsoven te belanden. Zou de bank, waar Rombouts toen als stagiair werkte, hem willen financieren om de keukenmarkt duurzamer te maken?

De bank kon hem niet helpen, maar Rombouts zag er zelf wél wat in. Pro bono hielp hij de man, Cees van Nispen, om keukens langer dan de gebruikelijke 15 jaar mee te laten gaan. "Het materiaal is dan vaak verre van op, maar het wordt toch weggegooid. Mensen willen iets anders."

Samenwerken met woningcorporaties

Langzaam kreeg Chainable vorm: circulaire keukens, waarvan de basis altijd hetzelfde blijft en de losse onderdelen (zoals kastjes en panelen) gemakkelijk te repareren of vervangen zijn. Wie na een paar decennia een andere keuken wil, kan nieuwe frontjes uitzoeken, die op het bestaande frame plaatsen en zo een nieuwe uitstraling creëren.

Om het plan zo standaard mogelijk te houden, kozen Rombouts en collega’s ervoor om in eerste instantie niet met consumenten te werken. Immers: zoveel mensen, zoveel wensen. In plaats daarvan richt het bedrijf zich op woningcorporaties, waar grote series huizen en appartementen tegelijkertijd in min of meer hetzelfde ontwerp opgeleverd worden. En de keukens dus ook. Ook in de zakelijke markt is genoeg winst te behalen: jaarlijks belanden daar zo'n 200.000 keukens bij het grofvuil. Daar komen nog 300.000 keukens van de consumentenmarkt bij. In Europa gaat het in totaal om zo’n 13 miljoen keukens per jaar.

Nog een voordeel: met woningbouwcorporaties is het makkelijk om afspraken te maken om het materiaal weer op te halen. Zo blijft hergebruik en recycling mogelijk. In juni 2020 waagden Rombouts en compagnon Jordy van Osch de sprong en begonnen Chainable, met Van Nispen als ambassadeur. Triodos Bank financiert het jonge bedrijf. Hoe ziet de keten van hun duurzame en circulaire keukens er precies uit?

Stap 1: ‘Oogsten’ van de keukens

Slopen wil Rombouts het niet noemen, dat klinkt alsof een product kapot is. En dat terwijl het demonteren van gebruikte keukens, of ‘oogsten’ zoals hij het noemt, juist een nieuw begin symboliseert.

Met woningbouwverenigingen spreekt Chainable op projectniveau af dat zij de oude keukens inzamelen. Aannemers krijgen daarbij duidelijke instructies over wat ze wel of niet in de Chainable-containers kunnen verzamelen. "Greepjes en scharnieren zijn vaak niet meer te gebruiken, dus die gaan bij het oud ijzer om te recyclen”, aldus Rombouts. “De panelen en deuren gaan met ons mee."

Alle bruikbare onderdelen gaan naar één van de elf Nederlandse hubs van Unilin, het grootste houtrecyclingbedrijf van België. Zit de container vol, dan gaat deze de grens over naar het West-Vlaamse plaatsje Oostrozebeke.

Stap 2: Oude panelen worden nieuwe platen

Het Belgische Unilin heeft als houtrecyclingsfabriek één regel: al het materiaal dat zij inzamelen mag niet verder dan 400 kilometer van hun fabriek in Oostrozebeke komen. Gelukkig voor Chainable valt heel Nederland daaronder.

Het bedrijf maakt alle onderdelen schoon en haalt metalen en plastic er met speciale machines uit. Als alleen het resthout over is, wordt dit versnipperd en geperst tot nieuwe platen. 92 procent daarvan is sloophout, 8 procent snoei- en bermafval. "Je hebt dus een nieuwe plaat, zónder het gebruik van nieuw hout", legt Rombouts uit. Nieuw hout komt vaak van bomenkap in landen als Zweden en Roemenië. Ontzettend zonde, aldus Rombouts. "Spaanplaat, waar veel keukens van gemaakt worden, is één van de laagwaardigste houttoepassingen. Waarom zou je daar bomen voor kappen?"

Unilin verwerkt de platen in de vijf verschillende kleuren die Chainable aanbiedt: wit, grijs, gebroken wit, lichtgroen en antraciet. Het zijn grote platen van 280 bij 210 centimeter. Per vrachtwagen gaan ze naar één van de vier panelenverwerkers van Chainable, die ze op maat zaagt.

Stap 3: Zagen, frezen en kanten

In de grote loods van Bouwtoe in Goirle, net onder Tilburg, liggen de ruwe platen opgestapeld te wachten. Het productiebedrijf maakt keuken- en garderobekasten in een enorme hal. Verschillende machines staan er verspreid zo’n 400 panelen per week te verwerken, voor de Chainable-keukens. Doordat de panelen van Chainable gestandaardiseerd zijn, stelt het bedrijf één keer alle machines goed af. Met een grote zuignap wordt de plaat op de zaagtafels geplaatst, waar alles met zo min mogelijk afval versneden wordt.

Ook deze fabriek werkt zo duurzaam mogelijk: per handeling wordt het afval apart opgevangen. Kunststof en hout wordt apart ingezameld en gerecycled. Alles gaat via afzuigers en buizen in het plafond naar aparte containers. "Dit hadden we allemaal al geïnstalleerd, maar Chainable zorgde bij ons wel voor een stukje bewustzijn", vertelt directeur Ed Dekkers tijdens een rondleiding langs de machines.

Tegelijkertijd leert Chainable weer veel van Bouwtoe. Zagen, snijden, frezen, kanters plaatsen: het is een wereld an sich. Wat is bijvoorbeeld de beste lijm die je kan gebruiken om de zijkanten goed vast te maken? "Allemaal kennis die wij zelf niet in huis hadden. Zo werken we samen aan meer duurzaamheid”, zegt Rombouts.

Zijn de panelen klaar, dan vervolgt een deel daarvan hun weg per pallet naar de Diamantgroep. De rest vertrekt naar het hoofdkantoor van Chainable in Gilze, een dorpje naast Tilburg.

Stap 4: Prepareren van het ijzeren frame

Het was een langgekoesterde wens van Chainable om te werken met een sociale werkplaats zoals de Diamantgroep. Dat bleek knap lastig voor een start-up. “Je moet voldoende consistent werk leveren. En dat konden wij niet, want we produceerden zo'n tachtig keukens in het eerste jaar." Dat aantal is inmiddels opgelopen tot 900 en komend jaar wil het bedrijf 1.600 keukens leveren aan zo'n 30 woningbouwverenigingen, van Drachten tot aan Maastricht.

Na anderhalf jaar had Chainable voldoende opdrachten om wél met de Diamantgroep in Tilburg samen te werken. Daar werken nu zes mensen aan Chainable-keukens. Zij zetten samen de jukken in elkaar: de ijzeren stellages waar de keukens op worden gebouwd. "Normale keukens hebben per kastje twee zijwanden. Dat neemt extra ruimte en materiaal in beslag. Door te werken met één tussenwand in een stalen frame, besparen we 47 procent plaatmateriaal," legt Rombouts uit.

Per dag produceert de Diamantgroep zo’n tachtig frames, afhankelijk van wie er aan het werk is. De man die bezig is om de kastjes haaks te maken, haalt zijn schouders op. “De één is nu eenmaal sneller dan de ander, iedereen heeft hier zijn eigen handicap.” Recent tekende een woningcorporatie in de omgeving van Tilburg om samen te werken met Chainable. Veel van de mensen in de sociale werkplaats wonen in die huizen. “Dat maakt me echt heel trots”, zegt Rombouts met een glimlach. “En de medewerkers ook, dat zij mogelijk mee hebben geholpen om hun eigen keuken te maken.” Zijn de jukken klaar, dan worden ze opgestapeld en naar het hoofdkantoor van Chainable vervoerd.

Stap 5: Orders klaarmaken op het hoofdkantoor

Op het hoofdkantoor van Chainable vind je niet alleen de 25 medewerkers van het bedrijf, maar ook een showroom met vier gebouwde keukens en het pakhuis van alle onderdelen. Bewoners die door hun woningbouwvereniging een uitnodiging krijgen om een nieuwe keuken uit te zoeken, kiezen hier uit vijf kleuren, twee soorten greepjes en drie aanrechtbladen. Die laatsten zijn van graniet. Het is mede daarom dat de keukens voor 88 procent circulair zijn. “We hebben gekeken naar het materiaal dat het makkelijkst te onderhouden, repareren en polijsten was. Ook dat zijn duurzame keuzes.”

Beneden in de inpandige loods lijkt het wel een distributiecentrum: momenteel gaan zo’n 35 keukens de deur uit. Al het materiaal staat hier: van glasplaten die tegen de achterwand komen in plaats van tegels, aanrechtbladen, keukenapparatuur, jukken en heel veel verschillende maten panelen. Vandaag worden er orders klaargemaakt voor een demokeuken van een woningbouwvereniging. “In september plaatsen zij 234 keukens, zo krijgen bewoners een goed idee van hoe de keuken eruit komt te zien.”

De keukens levert men af op de bouwplaats in een speciaal ontworpen container. Zie het als een bouwpakket van IKEA, maar dan duurzamer, slimmer en zonder verpakkingsmateriaal. “Er wordt geen lucht vervoerd, in een kar past precies één keuken”, zegt Rombouts. Bijkomend voordeel: de kar past precies door een standaard voordeur, dus hij kan tot in het huis bezorgd worden.

Stap 6: Plaatsen van de circulaire keuken

Aan de Van Zomerenlaan in Gorinchem zijn vandaag de eerste exemplaren van in totaal 76 nieuwe woningen opgeleverd. Mét Chainable keuken. Een gezin (vrouw en twee kinderen) staat apetrots in hun nieuwe woonkamer. Ze begrijpen dat de keuken die ze zelf hebben uitgekozen duurzaam is. Een mooi initiatief, vindt de oudste zoon. Aan de binnenkant van een kastdeur zit een scanbare sticker voor het materiaalpaspoort, waarin zij precies kunnen zien wat voor materialen er gebruikt zijn, waar die vandaan komen en hoeveel procent daarvan gerecycled is.

Bewoners mogen de keukens niet zomaar vervangen of eruit halen. Bij het betreden van de woning krijgen ze daarnaast een pakketje voor het onderhoud, onder andere van het natuurstenen aanrechtblad. Chainable koopt de keukens van de woningbouwvereniging aan het eind van hun levensduur weer terug, voor 25 procent van de restwaarde. Rombouts: “Op die manier blijft het materiaal in de keten.”