Stel je voor: je hebt net een nieuwe smartphone gekocht. De eerste paar maanden werkt die nog prima, maar kort na het verlopen van de garantie begint de batterij sneller leeg te lopen. Een paar maanden later laadt de batterij helemaal niet meer op. Je neemt contact op met een reparateur in de buurt, maar die kan de batterij niet vervangen. Hij heeft het juiste gereedschap en de benodigde reserveonderdelen niet en kan die ook niet bestellen. Naar de fabrikant dus, maar daar liggen de reparatiekosten bijna net zo hoog als de prijs van een nieuwe telefoon.

Je blijft dus over met twee frustrerende opties: of een flinke prijs betalen voor reparatie door de fabrikant, of nóg meer geld uitgeven aan een nieuwe telefoon. Eigenlijk is dit een schending van jouw recht op reparatie: een verlengstuk van het universele recht op eigendom en toegang tot informatie.

Wat houdt recht op reparatie in?

We leven in een economisch systeem waarin mensen constant worden aangespoord om nieuwe dingen te kopen. Veel moderne producten worden dan ook gemaakt om vervangen te worden, want dat levert bedrijven het meeste geld op. Sommige bedrijven gaan hier zo ver in, dat ze producten zo ontwerpen dat ze sneller onbruikbaar worden en lastig te repareren zijn. Dit heet ‘geplande veroudering’ (of planned obsolescence in het Engels).

Het recht op reparatie houdt in dat consumenten hun spullen juist wél kunnen repareren of aanpassen. Dat geldt voor elektronica, zoals smartphones, maar ook voor auto’s, keukenapparaten, landbouwmachines, noem maar op. Organisaties zoals Right to Repair Europe verenigen ngo’s, distributeurs, reparateurs, burgers en andere partijen, om hier gezamenlijk in op te trekken. Het doel: reparatie voor iedereen toegankelijk maken en consumenten de tools en kennis bieden om producten zelf te repareren. Triodos Bank heeft zich (als eerste bank ter wereld) aangesloten bij deze beweging.

De kosten van vervangen

Europeanen geven jaarlijks zo’n 12 miljard (!) euro uit aan het vervangen van spullen die ook gerepareerd konden worden. Elke keer dat we iets vervangen in plaats van repareren, betalen we immers opnieuw voor de materialen, energie en arbeid die nodig zijn voor het product. Deze wegwerptrend heeft niet alleen gevolgen voor onze portemonnees, maar raakt ook het milieu. Alleen al in de EU veroorzaakt het vroegtijdig afdanken van spullen jaarlijks 261 miljoen ton CO2-uitstoot. Daarnaast verhoogt het de druk op grondstoffen die toch al schaars zijn. Elk jaar wordt er in Europa 30 miljoen ton grondstoffen gebruikt om afgedankte spullen te vervangen. En in de EU creëert deze wegwerpcultuur elk jaar weer 35 miljoen ton afval.

Nieuwe wetgeving, maar er is nog werk te doen

Dat moet anders en de Europese Right to Repair-coalitie heeft al veel bereikt. Mede dankzij hun inspanningen kwam er in april 2024 een Europese richtlijn voor het recht op reparatie, inclusief minimumvereisten voor nieuwe producten. Het mooiste wapenfeit is misschien wel dat steeds meer mensen het recht op reparatie kennen en het wettelijk afdwingbaar willen maken.

De coalitie zet zich verder in voor:

• Uitbreiding van de productgroepen waarop het recht op reparatie van toepassing is (momenteel geldt het recht maar voor een handjevol producten);
• Lagere kosten en betere beschikbaarheid van reserveonderdelen, reparatie-informatie en software;
• Uitbanning van geplande veroudering;
• Toegang tot meer en betaalbare reparatiediensten voor consumenten, ook buiten de garantieperiode.

Doe je mee?

De Right to Repair-coalitie lanceerde onlangs een nieuwe webpagina waar je van alles kunt leren over het recht op reparatie, de producten die eronder vallen en hoe je jouw reparatierechten kan verdedigen. In Nederland kan je daarnaast terecht bij Repair Cafés, opgezet door de ‘Repair Café International Foundation’. Dit zijn plekken waar je allerlei spullen gratis kan (laten) repareren. Je vindt er gereedschap, materialen én vrijwilligers die goed zijn in repareren. In Nederland worden inmiddels honderden Repair Cafes georganiseerd (klik hier om er eentje te vinden bij jou in de buurt).