Midden in het Kromme Rijnlandschap in Driebergen ligt 30 hectare biologisch-dynamische landbouw- en weilandgrond van de Hondspol. Een kleurrijke boerderij waar op het land broccoli, prei en andere groentes van het seizoen uit de grond schieten. Er staan naast zestig melkkoeien ook schapen, geiten en kippen te grazen. Het is ondertussen een historisch tafereel aangezien de Hondspol in 1984 een van de eerste zorgboerderijen van Nederland was.

Moestuin van de Hondspol
De moestuin van de Hondspol is 1,5 hectare. Deze wordt bijgehouden door cliënten die op de boerderij wonen of meedoen aan dagbesteding.

Anders boeren

Zorg die bij uitstek past bij biologisch-dynamisch boeren, legt Marcel Schoenmakers van de Hondspol uit. Want dat gaat over een kringloop sluiten en dat doe je met zorg net zo goed. “De cliënten in de zorg eten ons voedsel. Wij zorgen er weer voor dat deze mensen een doel hebben in het leven door ze verantwoordelijkheden te geven. Daar bloeien ze van op.”

Gezonde grond is voor Schoenmakers van groot belang. Zelf groeide hij op tussen ooms die gangbare boeren waren en ondanks dat hij zelf opgeleid werd als timmerman besloot hij het roer om te gooien. Hij wilde boeren op een andere manier. Meer aandacht voor dieren, maar vooral ook betere zorg voor een gezonde bodem. Na een opleiding op de Warmonderhof voor biologisch-dynamisch boeren werd hij ondernemer op de Hondspol. Hier is hij sinds 23 jaar verantwoordelijk voor de veehouderij.

Vorig jaar raakte zijn gezonde grond in gevaar, want de eigenaar van de Hondspol zette het hele bedrijf en de inventaris te koop. En hoe bewaak je dan de missie om de grond biologisch dynamisch te houden? Schoenmakers: “Ik wilde wel dat de grond gegarandeerd biologisch-dynamisch zou blijven. Als je bedrijf wordt verkocht, kan de ziel uit het bedrijf verdwijnen.”

BIOLOGISCHE LANDBOUWGROND IN NEDERLAND
EEN TEKORT?
In Nederland heeft biologisch voedsel een marktaandeel van 3,7%. Dat aandeel groeit snel (bron: Bionext). En er studeert een groeiende groep boeren af op de Warmonderhof, de school voor biologisch-dynamisch boeren. Maar toch zijn er ook zorgen. Veel biologische boeren hebben geen opvolger en voor de nieuwe aanwas is de grondprijs te hoog om een boerenbedrijf over te nemen. Stichting BD Grondbeheer speelt hierop in en koopt grond op om geschikt te maken of te behouden voor biologisch-dynamische landbouwgrond. Dit doen ze met schenkgeld van donateurs en sinds kort ook door middel van de uitgifte van eeuwigdurende obligaties aan toonder. De grond verpachten ze aan biodynamisch werkende boeren.

Crowdfunden

Samen met de andere ondernemers achter de Hondspol zette Schoenmakers een crowdfundingsactie op poten om het bedrijf te redden. “Overal gingen we folders verspreiden. Bijvoorbeeld in de Groene winkel in Zeist waar ook onze producten te koop zijn. Dat ging boven verwachting goed. Binnen twee weken haalden we het streefbedrag van 250.000 euro binnen.”

Schoenmakers
Schoenmakers houdt 60 koeien van het ras MRY. De koeien leveren 300.000 liter melk waarvan de helft wordt verzuiveld in kaas en vers zuivel en de andere helft gaat naar de melkfabriek.

Hiermee stelde het bedrijf haar vee, de machines en de voorraden veilig. En het geld kregen ze van mensen die zich met het bedrijf wilden verbinden. “Mensen die het belangrijk vinden dat er biologisch-dynamisch voedsel wordt geproduceerd, maar ook familie van cliënten die bij ons werken doneerden. In totaal waren er 300 donateurs. Dat betekent voor ons dat we een naam hebben en dat we de moeite waard zijn om te bestaan”, aldus Schoenmakers.

Ondanks het enorme succes was de Hondspol nog niet gered. Want wie ging de grond kopen? Waren er kopers in beeld met dezelfde missie als de Hondspol? En kan de toekomst van biologisch-dynamisch boeren en een zorgfunctie vervullen met een andere eigenaar, veilig worden gesteld?

Triodos Bank financiert de gebouwen en de verbouwing van de woonzorgvoorziening voor acht volwassenen met een beperking en de beheerderswoningen. Daarnaast is de bank financier van de grond. Die grond is namelijk opgekocht door BD Grondbeheer die nu de grond verpacht aan de Hondspol. “Hiermee hebben we het risico voor de bank beter gespreid door de lening over twee partijen te verdelen”, zegt Michiel Wagener van het team landbouw en voeding van Triodos Bank. “En niet alleen het risico voor de bank is hiermee beter gespreid, ook het risico dat de grond ooit weer gangbaar wordt verkocht, is veilig gesteld. BD Grondbeheer zal er voor zorgen dat de grond van de Hondspol, wat er ook gebeurt, biologisch-dynamisch blijft. Dat vinden wij ook belangrijk als financier van biologische landbouw.”

Belang van schenkgeld

BD Grondbeheer is nu de eigenaar van de 30 hectare grond. Logisch aan de ene kant omdat dit in de aard van het werk van BD Grondbeheer zit: biologische-dynamische grond beschikbaar maken met schenkgeld. De stichting werd in 1978 opgericht en heeft sindsdien verschillende landbouwgronden opgekocht. Voor boeren die willen omschakelen naar biologisch-dynamisch, of om biologisch-dynamische grond te behouden. Het geld leenden ze in het verleden al vaker bij Triodos Bank, om de lening vervolgens af te lossen met schenkingen van donateurs.

De winkel op De Hondspol
De winkel op De Hondspol is geopend op woensdag, vrijdag en zaterdag. Je koopt er vers zuivel van de koeien, groenten van het land en biologisch vlees.

Geld zie ik als middel, zegt Severijn Velmans van BD Grondbeheer. Schenkgeld maakt nieuwe ontwikkelingen mogelijk en kan daarom naast koopgeld en leengeld een belangrijke rol vervullen. “Wij vinden dat grond vrij moet zijn. Dat is een goede oplossing voor boeren. Als een boer grond koopt hebben ze vaak niet meer de ruimte om biologisch of biologisch-dynamisch te boeren. Want de grond moet direct een hoog financieel rendement opleveren om rente en aflossing te kunnen voldoen. De pachtlasten zijn lager en kan een boer beter dragen.”

De lening wil BD Grondbeheer graag snel aflossen, want hoe sneller dat gaat hoe meer andere gronden ze met schenkgeld kunnen aankopen en de pachtprijs voor de Hondspol kan verlaagd worden. BD Grondbeheer stelt daarom sinds kort eeuwigdurende obligaties aan toonder beschikbaar. Hiermee kun je beleggen in de grond van de Hondspol. Dat is volgens de stichting driedubbel rendement. “Je zorgt ervoor dat er gezonde groente wordt verbouwd, je draagt bij aan een gezonde bodem en je ontvangt rente.”

De gezonde grond van de Hondspol is dus gered, al kan Schoenmakers zeker nog hulp op het land gebruiken aangezien er naar verwachting een aantal zorgplekken bijkomen. BD Grondbeheer doet tegelijkertijd zijn best de lening af te gaan lossen zodat ze meer Nederlandse bodem gezond kunnen houden of maken. Velmans: “Want er gaan de komende jaren veel biologische boeren met pensioen en die hebben lang niet altijd kinderen die het bedrijf willen overnemen. Tegelijkertijd studeren er veel biologisch-dynamische boeren af op de Warmonderhof, de school voor biologisch-dynamisch boeren. Die hebben meestal niet de middelen om grond te kopen. En de grond die de komende jaren beschikbaar komt, willen we graag aankopen en beschikbaar stellen voor biodynamische landbouw.”

PROJECT C.V.
DE HONDSPOL
Zorgboerderij de Hondspol werd in 1984 opgericht als biologisch-dynamische zorgboerderij. Net als in de biologische landbouw wordt geen gebruik gemaakt van chemisch-synthetische bestrijdingsmiddelen en kunstmest. Maar biologisch-dynamisch boeren gaat verder. Er wordt onder andere gebruik gemaakt van vercomposteerde biologische mest, biologisch stro en biodynamisch veevoer van eigen bedrijf. De Hondspol heeft plek voor acht cliënten die op het landgoed wonen en twintig cliënten in de dagbesteding. Dit zijn mensen met psychiatrische of verslavingsproblemen, een verstandelijke handicap of een combinatie hiervan. www.dehondspol.nl

Fotografie: Pieter van den Boogert
Tekst: Joset van der Hoeven