Een stukje woestijn vergroenen met behulp van compost dat rijk aan micro-organismen is, met slim watermanagement. Het is werkverschaffing voor omwonenden, maar op termijn ook een manier om voldoende voedsel te produceren. Het is wat Sekem al veertig jaar doet in Egypte. “Eigenlijk is dat het antwoord op het wereldwijde probleem van landschapsdegradatie”, zegt Hans Schut die vanuit de Nederlandse vriendenkring is aangesloten bij Sekem. “Regeneratieve landbouw, zoals Sekem dat doet, bestrijdt de bodemuitputting en verwoestijning, die wereldwijd plaatsvindt”.

Levendige community

Egypte kent al eeuwenlang problemen met de teloorgang van vruchtbare grond. Dit werd in 1977 opgepakt door dr. Ibrahim Abouleish, de oprichter van Sekem. Hij startte het initiatief door in de buurt van Cairo een put te graven om de bodem te bewateren en woestijnzand geschikt te maken voor biologisch-dynamische landbouw. Tegelijkertijd bouwde hij aan de gemeenschap en ieders persoonlijke ontwikkeling daarbinnen. Fabrieken voor verwerking van agrarische producten werden opgezet. Bedoeïenen die in de woestijn leefden, kregen een functie in de gemeenschap. Voor de kinderen werden scholen geopend en ook zijn er medische voorzieningen. Een paar jaar geleden is daar de Heliopolis University voor duurzame ontwikkeling aan toegevoegd, met inmiddels 2.200 studenten. Sekem heeft nu, ruim veertig jaar later, ruim 700 hectare woestijnland in vruchtbare landbouwgrond omgezet.

Aan vruchtbare grond is nu al een gigantisch tekort dus het werk van Sekem is cruciaal
Hans Schut

De Sekem farm ziet er bijna idyllisch uit. Het is er groen met veel palmbomen en andere bomen die de biodiversiteit vergroten. In een Tegenlichtaflevering uit 2014 zijn beelden te zien van werknemers die dagelijks in een kring de dag beginnen. Dr. Ibrahim Abouleish (hij overleed in 2017, zijn zoon Helmy Abouleish is nu CEO) vertelt daarin dat het succes van Sekem zit in die aandacht voor de mens. Ze werken op een holistische manier met biologisch-dynamische werkwijze. Maar daarbij is de Islamitische cultuur van de Egyptenaren ook onderdeel van de gemeenschap. Hij vertelt dat je alleen een gemeenschap kunt opzetten als je de cultuur en het geloof van de mensen in acht neemt.

Sekem

Sekem is een organisatie die zich inzet om de uitbreiding van de woestijn tegen te gaan. Dit doen ze door stukken woestijn onder handen te namen en er landbouwgrond van te maken. Rondom de nieuwe ‘oases’ ontstaan levendige gemeenschappen. Sekem bestaat al sinds 1970 en er werken ongeveer 1.300 mensen die op vier verschillende ‘farms’. Bij deze farms zijn 400 zelfstandige partner-boeren aangesloten die de agrarische producten leveren aan Sekem. Give the Change, het crowdgiving platform van Triodos Foundation is een actie begonnen om geld in te zamelen voor de nieuwste farm van Sekem.

> Lees meer en doneer

Er werken ongeveer 1.300 mensen op de vier verschillende ‘farms’ van Sekem.
Er werken ongeveer 1.300 mensen op de vier verschillende ‘farms’ van Sekem.

Hans Schut viel zelf ook voor die werkwijze toen hij een aantal jaren terug namens Triodos Bank betrokken was bij Sekem. Al geeft hij ook toe dat Sekem op een wereldschaal gezien nog klein is. Maar wel een prachtig initiatief dat laat zien wat echt mogelijk is. “Als we alleen al kijken naar Egypte, dan moet er heel erg veel meer gebeuren dan er nu gebeurt. Er wonen zo'n 100 miljoen mensen in dit land en elk jaar komen er 2 miljoen bij. Aan vruchtbare grond is nu al een gigantisch tekort dus het werk van Sekem is cruciaal.”

Van diesel naar zonnepanelen

Sekem is inspirerend voor velen, over de hele wereld, zegt Schut. “Want ze laten al veertig jaar zien dat revitaliseren van woestijngrond werkt. Toen dr. Ibrahim Abouleish startte, hield niemand biologisch-dynamische landbouw in een woestijn voor mogelijk. Het tegendeel is bewezen.” De watervoorziening met pompen en diesel-aggregaten heeft inmiddels andere techniek gekregen. De systemen waarmee Sekem werkt om woestijngrond te irrigeren, zijn hypermodern en werken op zonne-energie. Daarnaast is het systeem uiterst nauwkeurig zodat er zo min mogelijk water verbruikt wordt.

De systemen waarmee Sekem werkt om woestijngrond te irrigeren, zijn hypermodern en werken op zonne-energie.
De systemen waarmee Sekem werkt om woestijngrond te irrigeren, zijn hypermodern en werken op zonne-energie.

Die keuze voor biologisch-dynamisch is geen toeval, het past bij Sekem’s holistische benadering waar winst maken niet voorop staat, maar de ontwikkeling en het welzijn van mensen, dieren en ecosystemen wel. Schut: “Je kijkt naar de langere termijn. Niet de bodem uitputten maar juist biodiversiteit doen groeien, bodemvruchtbaarheid opbouwen en koolstof in de bodem opslaan. Zorgen dat mensen in Egypte gezond en duurzaam eten hebben, en naar school en universiteit kunnen gaan.”

Courgettes en tomaten

De Sekem farms en hun gemeenschappen zijn economisch zelfvoorzienend op de lange termijn, maar schenkgeld voor een nieuwe farm community is nodig in de opbouwjaren. “Het duurt wel 5 tot 7 jaar voordat een stuk woestijn een rendabel producerende bodem is geworden. De eerste jaren kun je gewassen verbouwen als pepermunt en kamille, maar die leveren nog niet veel op. Door de juiste teeltwisselingen en gebruik van compost wordt de bodem steeds beter en kun je gewassen als courgette en tomaat verbouwen die meer opleveren en voedzamer zijn”, geeft Schut aan.

Toen Sekem startte, hield niemand biologisch-dynamische landbouw in een woestijn voor mogelijk. Het tegendeel is bewezen.
Hans Schut

De jongste Sekem farm waar schenkgeld voor nodig is, ligt bij de oase Bahariya. Hier wordt nu 63 hectare woestijnland getransformeerd tot agrarische grond voor eerlijke, duurzame en meer dan klimaat neutrale landbouw. Tegelijk wordt daar hard gewerkt aan de opbouw van de ‘community’. Het land gaat voedsel opleveren voor 2.000 Egyptenaren. En er worden ook tienduizend bomen geplant. Het is een bijzonder project omdat de irrigatiesystemen met duurzame pompen op zonne-energie werken. Om dit systeem te bouwen en ook te kunnen ‘bouwen’ aan de nieuwe community, is Sekem een actie gestart. Met iedere euro draag je bij aan 1,5 vierkante meter vergroening en nieuwe toekomst in de woestijn. Sekem wil het niet bij deze 63 hectare laten, de plannen voor de volgende 240 hectare ‘greening the desert’ staan al klaar.

> Wil jij bijdragen aan deze groene revolutie? Doneer dan via Triodos Foundation aan Sekem.

Fotografie: Sekem