Microfinanciering speelt tegenwoordig nog steeds een belangrijke rol in de economie van Tadzjikistan. Ongeveer 30 procent van de bevolking leeft namelijk op minder dan vijf dollar per dag. “Microleningen zijn voor die doelgroep onmisbaar”, vertelt Shoira Sodiqova, CEO van Arvand. “Het stelt ze in staat om te investeren in hun onderneming en hun financiële positie te versterken.”

Shoira Sodiqova, CEO van Arvand
Shoira Sodiqova, CEO van Arvand

Helpen waar nodig

Arvand is een van de oudste en grootste microfinancieringsinstellingen van Tadzjikistan. Wat in 2002 begon als een NGO met 12 werknemers, groeide uit tot een volwaardige bank met ruim 900 werknemers en 70 kantoren.

Tegenwoordig verstrekt Arvand microleningen aan meer dan 40.000 Tadzjieken en richt zich daarbij op doelgroepen die hun hulp het hardst nodig hebben.Van de lokale boer die zijn veestapel wil uitbreiden tot de naaister van traditionele kleding die meer werknemers aan wil nemen.

In een notendop: microfinanciering gaat om het verstrekken van kleine leningen, variërend van enkele honderden tot een paar duizend euro, en is daarmee een belangrijk middel in de strijd tegen armoede. Wereldwijd hebben zo’n 1,7 miljard mensen namelijk géén toegang tot financiële diensten en zijn daarom niet in staat om hun welvaart te vergroten. Microfinanciering brengt daar verandering in.

De val van de Sovjet Unie

Tadzjikistan is daar het bewijs van. In september 1991 viel de Sovjet Unie uiteen en werd het land (tegen wil en dank) onafhankelijk, met een vijfjarige burgeroorlog tot gevolg. Eén van de vele negatieve gevolgen daarvan: banken gingen failliet en inwoners verloren massaal hun spaargeld. Met andere woorden: toegang krijgen tot financiële middelen was jarenlang lastig voor de gemiddelde Tadzjiek.

We vertellen hen niet hoe ze met geld om moeten gaan, want dat weten Tadzjieken hartstikke goed
Shoira Sodiqova

Microfinanciering ontpopte zich dan ook als een belangrijk ontwikkelingsmiddel. De overheid signaleerde dat en nam in 2004 een belangrijke wet aan, die de oprichting van een microfinancieringsinstelling gemakkelijker maakte. Tegenwoordig telt Tadzjikistan ruim 75 microfinancieringsinstellingen en neemt de armoede in het land al jaren gestaag af. Toeval? “Zeker niet”, zegt Sodiqova.

Vertrouwen terugwinnen

Sterker nog, microfinanciering speelde een essentiële rol in de wederopbouw van de Tadzjiekse economie. Dat ging echter niet zonder slag of stoot. “Tadzjieken zijn hun vertrouwen in financiële instellingen verloren; velen raakten in de jaren ’90 immers hun spaargeld kwijt”, verklaart Sodiqova. “Zelfs het afsluiten van een verzekering is iets waar men nog steeds huiverig over is. Hetzelfde geldt helaas bij een microlening. We hebben hard gewerkt om dat vertrouwen terug te winnen.”

Triodos Fair Share Fund

Triodos Bank financiert Arvand al meer dan tien jaar, via Triodos Fair Share Fund. Dit fonds investeert in zo'n 100 microfinancieringsinstellingen in ruim 40 landen, die hun dienstverlening richten op mensen die buitengesloten zijn van basale financiële producten, zoals lenen, sparen en verzekeren. Sinds 2014 is Triodos Fair Share Fund aandeelhouder in Arvand en sindsdien vertegenwoordigd in de raad van commissarissen van de instelling. “Dit partnership is erg belangrijk voor ons”, zegt Sodiqova. “Het stelt ons in staat om te blijven groeien en Triodos ondersteunt ons in onze strategische ontwikkeling”.

Arvand stak (en steekt) bijvoorbeeld veel tijd en moeite in de financiële educatie van zijn klanten. “We vertellen hen niet hoe ze met geld om moeten gaan, want dat weten Tadzjieken hartstikke goed”, benadrukt Sodiqova. “Maar we informeren hen wel over onze manier van werken, wanneer ze het beste kunnen lenen en hoe hoog die lening dan precies moet zijn. Zo verkleinen we de financiële risico’s en winnen we stukje bij beetje hun vertrouwen terug.” Dat gaat voortvarend. Steeds meer Tadzjieken hebben vertrouwen in microfinanciering en staan open voor een lening.

Een economie van contant geld

Maar vertrouwen is natuurlijk tweerichtingsverkeer: het is niet alleen belangrijk bij het aanvragen van een microlening, maar ook bij het verstrekken ervan. Dat zit zo: juist omdat Tadzjieken geen vertrouwen hebben in financiële instellingen, houden ze hun geld liever bij zich. Of ze investeren het in iets tastbaars, zoals goud of vee. Het resultaat: de Tadzjiekse economie bestaat voor 95 procent uit contant geld.

Klanten beschikken daarom zelden over bankafschriften of andere financiële documenten. Dat maakt het werk van microfinancieringsinstellingen knap lastig. Ze hebben immers nauwelijks inzicht in de financiële situatie van potentiele leners. “We stellen hen natuurlijk zoveel mogelijk vragen en bezoeken hun onderneming of huis. Maar waar het uiteindelijk op neerkomt, is vertrouwen”, aldus Sodiqova.

Impactcijfers Arvand

Dat vertrouwen werpt gelukkig zijn vruchten af. Klanten van Arvand betalen hun lening gemiddeld binnen één tot twee jaar terug. “Door een lening aan iemand te verstrekken, laat je zien dat je in diegene gelooft”, vervolgt ze. “Dat helpt enorm. Het geeft onze klanten veel zelfvertrouwen en stimuleert hen om leningen ook terug te betalen.”

Iedereen verantwoordelijk

Wederzijds vertrouwen dus. Het is de sleutel tot succesvolle microfinanciering, stelt Sodiqova, mits iedereen daarin zijn verantwoordelijkheid neemt: “Klanten moeten eerlijk zijn over hun financiële situatie, zodat microfinancieringsinstellingen leningen kunnen verstrekken die daarbij aansluiten. Microfinancieringsinstellingen hebben op hun beurt de verantwoordelijkheid om klanten te informeren over verantwoord leengedrag en de klant moet daarvoor open staan.”

“Als iedereen er op deze manier in staat, kan wederzijds vertrouwen groeien”, besluit ze. “En dat is de enige manier waarop microfinanciering kan slagen.”

Microfinanciering

en de SDG’s

Microfinanciering gaat over financiële inclusiviteit. Met andere woorden: het stelt financiële middelen beschikbaar aan mensen die daar anders geen toegang tot hebben. Dit draagt bij aan verschillende Sustainable Development Goals (SDG’s). De eerste en belangrijkste ligt voor de hand: geen armoede (SDG 1). Maar microfinanciering speelt ook een rol in het bevorderen van gendergelijkheid (SDG 5), het stimuleren van waardig werk en economische groei (SDG 8), technologische vooruitgang (SDG 9: Industrie, innovatie en infrastructuur) en het verminderen van ongelijkheid (SDG 10).

SDG's - Sustainable Development Goals 1, 5, 8, 9, 10