Het begon allemaal als een gek avontuur. In een textielatelier in Amsterdam experimenteerden een aantal vluchtelingen, die daar door de Refugee Company aan werk worden geholpen, met het maken van mondkapjes.

Normaal maken ze daar kleding voor verschillende merken. Maar nu, het was eind maart, had de coronacrisis Nederland in volle hevigheid getroffen en de vraag naar beschermende middelen was groot. “Maar de mondkapjes die je op een naaimachine maakt, krijg je natuurlijk heel moeilijk voor de zorg gecertificeerd”, vertelt Fleur Bakker, medeoprichter van de Refugee Company tijdens een interview via Zoom. En dus ging de organisatie op zoek naar een manier om dit wel voor elkaar te krijgen.

Connectie met China

Bakkers compagnon en medeoprichter, Jaap Stelwagen, woonde jarenlang in China en wist samen met zijn Chinese vrouw partijen in China te vinden die ze verder konden helpen. Daar had men immers al meer ervaring met de productie van mondkapjes. Bakker: “Mijn zus, piloot bij KLM, was op dat moment in Shanghai en stond op het punt beademingsapparatuur terug te vliegen naar Nederland. Wij hebben er toen voor gezorgd dat ze ook een rol filtermateriaal uit China meenam en daarmee zijn we aan de slag gegaan.”

Inmiddels staan de machines in een werkplaats in Arnhem en worden ze afgesteld op de juiste snelheid om straks chirurgische maskers van het type IIR te produceren. Deze maskers zijn bedoeld voor de reguliere ziekenhuiszorg, thuiszorg, mondzorg en ouderenzorg. Bakker en Stelwagen hebben hiermee de eerste mondmaskerfabriek in Nederland opgezet.

Fabriek in zes weken

Om de Monsmaskerfabriek op te kunnen starten leende de Refugee Company bij kredietverstrekker Qredits en de Philips Foundation 350.000 euro. Triodos Bank zorgde er vervolgens voor dat het geld binnen drie dagen op hun rekening stond. Met dat geld werden, eveneens in China, twee machines besteld die samen per dag 80.000 mondkapjes kunnen produceren. “We wisten niet precies waar we aan begonnen. Toch hebben we in korte tijd ongelooflijk veel professionele partijen aan ons gebonden.”

Zo deed de Refugee Company professionele kennis op bij Philips, de certificering en de productielijn is opgepakt door een oud-directeur van patatmaker Aviko, en iemand van Bol.com doet de distributie en logistiek. Bakker: “Ik denk niet dat er veel mensen kunnen zeggen dat ze binnen zes weken een fabriek hebben opgericht.”

In Arnhem en omgeving zijn 23 mensen geselecteerd die binnenkort worden ingewerkt om met de machines aan de slag te gaan. Dit zijn mensen met een verblijfsvergunning die nog niet zo lang in Nederland wonen en die, in het kader van inburgering, een leerwerktraject in gaan.

Het idee is dat de nieuwe werknemers straks per dag zes uur achter de band staan en twee uur overhouden om andere vaardigheden te leren. Dat gaat van de Nederlandse taal onder de knie krijgen, tot aan het besturen van een vorkheftruc.

Het wachten is nog op de certificering, dat wordt door een bedrijf in Oostenrijk gedaan. Bakker: “We hebben een vliegende start gemaakt en nu is het zorgen dat de certificering en productie goed geregeld is. Dit gaat een stuk langzamer dan we willen.”

Lokale productie

Maar hoe spannend en niet zonder risico’s het project ook is, toch gelooft Bakker dat ze een goede zet hebben gedaan. “Het mooie is dat je zo de productie van mondmaskers lokaal kunt houden. Daarbij ben ik voor de Refugee Company altijd op zoek naar werk, waarmee vluchtelingen laagdrempelig aan een baan geholpen kunnen worden. Met deze fabriek kunnen we in de omgeving Arnhem een club mensen aan het werk zetten.”

Er zijn al andere gemeentes die vragen of de Refugee Company niet ook bij hen een fabriek op kan zetten. Op zich staat Bakker daar open voor, maar eerst moet de Mondmaskerfabriek in Arnhem goed op gang zijn.

Een derde van Nederlandse productie

Hoewel de Refugee Company de eerste was met een heuse fabriek, zijn er ondertussen in Nederland meerdere initiatieven gestart waarbij medische mondkapjes worden gemaakt. Beddenfabrikant Auping werkt bijvoorbeeld samen met fijnstoffilterfabrikant Afpro en chemiebedrijf DSM, en produceert de komende weken miljoenen gecertificeerde FFP2-maskers voor de zorg.

Bakker verwacht met de Mondmaskerfabriek in Arnhem ongeveer een derde van de Nederlandse productie van gecertificeerde mondmaskers van het type IIR te gaan verzorgen. Inmiddels heeft de fabriek een gegarandeerde afname van het Landelijk Consortium Hulpmiddelen, dat de inkoop en distributie van beschermingsmiddelen in de zorg organiseert.

Nieuwe kansen en vaardigheden

Dat een kleine partij als de Refugee Company op deze wijze ook een bijdrage kan leveren aan het tekort aan mondmaskers is natuurlijk mooi, maar belangrijk is ook het achterliggende doel van de stichting: een leerwerktraject voor nieuwe Nederlanders, waarmee ze een nieuwe start kunnen maken in de Nederlandse maatschappij. Naast het leren van nieuwe vaardigheden en de Nederlandse taal, krijgen de mensen de kans in een veilige omgeving een nieuw netwerk op te bouwen.

En wat als Covid-19 straks daadwerkelijk op zijn retour is en al die mondkapjes helemaal niet meer nodig zijn? “Dan gaan we ons richten op ander beschermend materiaal voor de zorg, zoals bijvoorbeeld medische schorten”, stelt Bakker zonder twijfel. “De machines die we nu hebben kunnen geen andere producten maken, dus als we gaan verbreden moeten we daar specifieke machines voor aanschaffen. Op dit moment richten we ons volledig op de mondmaskers.”

In crisistijd is creativiteit noodzakelijk. Hier met ondernemers en dwarsdenkers mee aan de slag gaan is waar de Refugee Company bekend mee is. Bakker: “Ik geloof dat je op die wijze mensen doormiddel van werk heel goed mee kunt laten doen in de maatschappij. Je creëert kansen voor nieuwe groepen mensen.”

Het succes moet hem hierbij zitten in de kleinschaligheid, meent Bakker, in de persoonlijke benadering naar de werknemers toe. “Niet op een industrieterrein een fabriek bouwen met tweeduizend medewerkers, maar een werkplaats met maximaal zestig man. Zo kun je op menselijke schaal productie op gang brengen en tegelijk aan zingeving doen.”

Fotografie: Jacqueline Sibon