De coronacrisis heeft de kledingindustrie hard geraakt. We kennen allemaal de beelden van lege winkelstraten en onzekere ondernemers, maar de impact van de crisis reikt veel verder dan dat. De wereldwijde kledingindustrie laat momenteel een zorgwekkend domino-effect zien, met de zwakste schakels in de keten als grootste verliezers.

In een eerder artikel spraken we al over hoe oneerlijk de klappen worden uitgedeeld in deze industrie, wat indruist tegen onze missie om toe te werken naar een eerlijke en transparante keten. Toch legt deze tijd niet alleen de problemen bloot van het huidige systeem, het creëert ook nieuwe kansen en inzichten. In dit verhaal lees je hoe duurzame ondernemers in de kledingbranche hier over denken en hoe Triodos Bank hier invloed op uitoefent. Hoe kunnen we het tij keren?

Productieketen is een lang en complex proces

Om daar antwoord op te kunnen geven, moeten we bij het begin beginnen: de productieketen. Voordat een kledingstuk bij ons in de kast belandt, is het al door meer dan honderd paar handen gegaan. Het wordt ontworpen, er wordt een grondstof verbouwd (de groeitijd van katoen is alleen al acht maanden), geplukt, gewassen, gesponnen, geweven, geverfd, genaaid, verpakt en vervoerd.

Dit lange en complexe proces wordt gevormd door een keten van allerlei bedrijven en mensen die naadloos op elkaar moet aansluiten om goed te functioneren. Als het slecht gaat met één partij voelen anderen dat meteen. Maar als alle schakels tegelijk geraakt worden, zoals nu, stort de keten als een kaartenhuis ineen.

Lege winkels en openstaande rekeningen

Het begon bij de consument die binnen moest blijven en z’n hand op de knip hield. Hierdoor kwamen fysieke retailers al snel in de problemen. Lonneke Verbunt, eigenaar van duurzame retailer BrandMission, zag in korte tijd een deel van haar omzet wegvallen. “Ik hield mijn hart vast. Ineens zat ik met lege winkels, openstaande rekeningen, een reeds ingekochte wintercollectie, doorbetaald personeel en geen enkel idee hoe lang de situatie nog zou duren.”

Gelukkig liep de webshop – op enkele weken na – goed door en kon ze met duurzame merken tot coulante betalings- en leveringsregelingen komen. “Daar ben ik dankbaar voor. Met elkaar meedenken is wel typisch iets van de duurzame wereld, denk ik. Veel bedrijven doen wat ze kunnen, voor zichzelf en anderen. Het komt vast goed. Maar het blijft natuurlijk een spannende tijd.”

Ook Bert van Son, eigenaar van circulair denimmerk MUD Jeans, zag de omzet bij zijn verkooppunten wegvallen. “Vanaf het begin hebben we dagelijks persoonlijk contact gehad om waar mogelijk langere betaaltermijnen te hanteren en leveringen te spreiden. Ook met onze fabrieken zijn we tot goede oplossingen gekomen en vanzelfsprekend hebben we geen bestellingen geannuleerd.”

Geannuleerde bestellingen

Toch is dit niet de norm. Twee maanden geleden kopte Fashion Revolution dat veel grote fast fashionmerken zonder pardon hun bestellingen bij fabrieken annuleerden, of ze weigerden te betalen voor reeds geproduceerde orders. Dit resulteerde direct in een economische ramp in de grootste productielanden, die al hard waren geraakt door de pandemie en de tijdelijke sluiting van fabrieken als gevolg.

Door het acute gebrek aan inkomsten en financiële buffers (een direct resultaat van fast fashion’s race to the bottom) kwamen miljoenen kledingwerkers – voornamelijk vrouwen – direct op straat te staan, vaak zonder uitbetaling voor geleverd werk.

Grote modeketens van binnenuit positief veranderen

Johanna K. Schmidt, Investment Analist bij Triodos Investment Management, de beleggingstak van Triodos Bank, doet onderzoek naar eerlijke lonen bij grote modeketens. Ook adviseert ze bij nieuwe en bestaande investeringen in onder andere kledingbedrijven.

In deze tijd is ze nauw in contact met de merken waar Triodos Investment Management in belegt. “De verantwoordelijkheid van bedrijven voor hun werknemers en het behoud van banen, vooral in ontwikkelingslanden, is momenteel een grote prioriteit voor ons.

Leefbaar loon

Veel textielarbeiders ontvingen ook al voor de crisis een verre van leefbaar loon (het absolute minimum om te voorzien in de basisbehoeften van de werknemer zijn of haar gezin, red.). Door de groeiende nood door de coronacrisis groeit ook het risico voor bijkomende problemen op het gebied van werknemersrechten, zoals kinderarbeid, arbeidsveiligheid en het aantal uren dat gewerkt wordt.

Het is dan ook cruciaal dat kledingwerkers hun baan houden. Al betekent dit niet automatisch dat veiligheidsvoorschriften worden nageleefd of dat er een gezonde werkdruk is.”

Eerlijke kledingindustrie

Behalve geld lenen aan volledig duurzame kledingmerken en winkels, belegt Triodos ook in enkele grote, beursgenoteerde kledingmerken, zoals Adidas, Inditex en Nike. Het doel: hen van binnenuit aansporen in hun duurzame transitie. Beide zijn van belang voor de overgang naar een eerlijke kledingindustrie.

Schmidt: “Daar stellen we natuurlijk wel strenge voorwaarden aan. Om een bedrijf als belegging goed te keuren, moet het aan tenminste één van de duurzame transitiethema’s bijdragen en voldoen aan de minimumstandaarden van Triodos Bank.

Onze rol is het stellen van kritische vragen over eerlijke lonen, arbeidsomstandigheden en milieu-impact. We beleggen alleen in merken die hun plannen kunnen onderbouwen en hun duurzame stappen continu kunnen bewijzen. Op basis daarvan bepalen we of we een bedrijf in onze portefeuille houden of niet.”

Heeft de coronacrisis daar invloed op? “We zitten er nu extra bovenop. Zo pushen we via ons Platform Living Wage Financials (PWLF) merken momenteel om zichzelf te verplichten hun bestellingen te laten doorgaan en betalen.”

Meer transparantie

Van de grote modeketens was H&M de eerste die aankondigde zijn bestellingen bij fabrieken niet te annuleren. De fondsen van Triodos Bank beleggen overigens niet meer in dit bedrijf, omdat het op andere punten niet of onvoldoende aan de impactcriteria voldoet.

Daarnaast benadrukt Schmidt dat merken worden aangespoord om niet alleen actie te ondernemen, maar ook om transparanter te worden. “Uiteindelijk kunnen we de industrie alleen verduurzamen als er meer openheid is. De belegger – zoals de consument – moet kunnen weten wat hij koopt en bewijs moet nog belangrijker worden”.

Een systeem dat eerlijk is voor elke schakel in de keten, hoe dan?

Gelukkig biedt deze crisis ook nieuwe perspectieven en kansen. Bij steeds meer mensen, van consumenten tot merken en producenten, lijkt het besef te groeien dat deze crisistijd kan leiden tot een grote systeemverandering.

Idealisme en flexibiliteit als grote kracht in crisistijd

Van Son ziet het idealisme en de flexibiliteit van duurzame ondernemers als een groot voordeel in deze tijd. “Omdat we tijdloze kleding maken, zijn we niet gebonden aan trends, seizoenen en verplichte uitverkoop. Daardoor kunnen we klappen als deze goed opvangen en productiedeadlines uitstellen om onze leveranciers tegemoet te komen.”

Een andere grote kracht van duurzame bedrijven zit volgens hem in anders denken. “Vindingrijkheid en denken vanuit een model waar iedereen beter van wordt, zit in onze kern. We zijn ontzettend buigzaam. Zo hebben we deze tijd gebruikt om onze merkbasis aan te pakken en onze online positie te versterken. Ook hebben we gewerkt aan een nieuw circulair businessmodel waarbij we samen met onze retailers ons leaseconcept naar een hoger level tillen. Binnenkort wordt het gelanceerd.”

Herwaardering lokaal en persoonlijk

Ook Verbunt herkent de kracht van idealen in crisistijd. “Omdat onze klanten zich verbonden voelen met onze missie en ons persoonlijk kennen, denken ze echt met ons mee en willen ze de winkel een hart onder de riem steken. Dat is geweldig om te zien”.

Ook met merken heeft ze persoonlijk contact. “Het met elkaar meedenken en samen nadenken over oplossingen is iets waarvan ik hoop dat het ook na de crisistijd blijft bestaan. We hebben elkaar keihard nodig, nu en in de toekomst.”

Een sterke keten vorm je samen

Deze tijd legt goed bloot dat een ieder-voor-zich-productieketen geen houdbaar systeem is, maar ook wat de krachten zijn van een eerlijke keten, waarin alle schakels samenwerken. Hoe zorgen we ervoor dat dit de norm wordt?

Schmidt: “De keten moet korter en het geld moet beter verdeeld worden onder alle partijen. Iedereen in de keten moet hiervoor zijn eigen verantwoordelijkheid pakken en transparanter worden. Niet alleen merken, maar ook consumenten en overheden spelen een grote rol. We moeten leren wat een eerlijke prijs is voor kleding en deze ook betalen.”

Hoe het post-corona tijdperk precies ingevuld gaat worden, weet niemand. Sommigen zien deze periode als dé grote wake-up call, anderen denken dat we weer snel in oude werk- en consumptiepatronen vervallen. Wat de afgelopen weken in ieder geval extra duidelijk maken, is dat we een positieve verandering zelf in de hand hebben. Als we ons bewust worden van de kracht van de keten en onze eigen rol daarin, gaan we andere keuzes maken. Keuzes waar niet alleen wij, maar iedereen beter van wordt. Bert van Son is optimistisch. “Volgens mij is de consument er klaar voor. Het is aan ons om hem een zetje te blijven geven”.