Een half jaar geleden zetten we een concrete visie op papier over hoe we duurzaam uit de crisis kunnen komen. En we zijn niet de enige die het zo zien. Zo stelt Eurocommissaris Timmermans dat een Europees herstelplan voor de economie groen moet worden. En zet de Europese Commissie in op een stevige Europese Green Deal: een herstel- en investeringsplan waarmee Europa in 2050 klimaatneutraal moet zijn.

Hans Stegeman, hoofdstrateeg bij Triodos Investment Management
Hans Stegeman, hoofdstrateeg bij Triodos Investment Management

Die gedeelde visie geeft hoop. Maar wat is er eigenlijk gebeurd het afgelopen half jaar? En wat zijn de nieuwe inzichten?

Pappen en nathouden

Om met het slechte nieuws te beginnen: duurzaam herstel lijkt nog ver weg. De euro’s van de overheid gaan vooral naar grote, grijze bedrijven. Vernieuwing, innovatie en duurzame ontwikkeling komen er bekaaid af. “Er zijn tientallen miljarden euro’s uitgegeven om de ergste economische effecten te bestrijden. Maar dat is gebeurd zonder helder idee over waar we naar toe moeten.” Dat zegt Hans Stegeman, hoofdstrateeg bij Triodos Investment Management. “Het is pappen en nathouden. En dat terwijl we juist scherpe keuzes moeten maken.”

Uit cijfers van het IMF blijkt dat de corona-steun in veel landen maar voor een klein deel positief uitwerkt voor het klimaat. Hans Stegeman: “Ook Nederland neemt geen specifiek duurzame steunmaatregelen. Alleen Frankrijk en in mindere mate Duitsland hebben oog voor groen herstel.”

Het herstel na de coronacrisis moet een kwestie zijn van een transitie naar groen en eerlijk
Hans Stegeman

Vanwege de economische klappen groeit de ongelijkheid in de wereld en dreigen we de Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties niet op tijd te halen. Veel arme landen in Afrika en Azië zijn niet in staat om met steunpakketten hun economieën door de crisis heen te helpen. Het aantal mensen in extreme armoede stijgt, na jaren van gestage daling.

Kees Vendrik, hoofdeconoom van Triodos Bank
Kees Vendrik, hoofdeconoom van Triodos Bank

Optimisme & duurzame keuzes

Toch is er ook reden voor optimisme. Want er zijn steeds meer partijen die inzien dat het onzin is om tientallen miljarden in de economie te pompen zonder achterliggende visie. Neem het IMF. Topvrouw Kristalina Georgieva benadrukte onlangs het belang van het stimuleren van duurzame ontwikkeling. Juist nu.

Zo’n pleidooi is een kwestie van gezond verstand, vindt Kees Vendrik, hoofdeconoom van Triodos Bank. “Want hoe we het ook wenden of keren, we zullen de komende jaren enorm moeten investeren in bijvoorbeeld de aanpak van klimaatverandering. Dan is het logisch om het nu in één keer goed te doen. En dus om het geld dat overheden uitgeven om de economie vlot te trekken, gelijk te investeren in duurzame ontwikkeling. Dat voorkomt dat we morgen de grijze keuzes van vandaag moeten gaan herstellen met nóg meer geld straks.”

Groen herstel in drie stappen

Om het in economische termen te zeggen: we moeten van een K-vormig naar een X-vormig herstel. Stegeman: “Een economische ontwikkeling in de vorm van de letter K is vooral goed voor de beurs, grote technologische bedrijven en de financiële sector. Die profiteren, en dat wordt uitgedrukt met de schuine streep van de K omhoog. De schuine streep omlaag staat voor huishoudens en kleinere bedrijven. Die krijgen in een K-vormig herstel harde klappen.”

Dat is niet de weg vooruit. Stegeman: “Het herstel na de coronacrisis moet een kwestie zijn van een transitie naar groen en eerlijk. Dat herstel kun je uitdrukken met een transitiecurve in de vorm van een X. Zo’n transitie bestaat uit drie elementen.

1. Afbouwen van activiteiten die geen toekomst hebben

Denk aan fossiele energie. Of het huidige Europese landbouwbeleid dat veel te weinig oog heeft voor het versterken van biodiversiteit en de aanpak van klimaatverandering. Want de Green Deal van de Europese Commissie is weliswaar ambitieus, het onlangs gepresenteerde landbouwbeleid van de EU is dat juist helemaal niet. Aan de miljarden Europese euro’s landbouwsubsidie worden nauwelijks duurzame doelen gekoppeld. En dat zou wel moeten om de sector te verduurzamen.

2. Versterken van bestaande bedrijven die handen en voeten geven aan een nieuwe economie

Veel grote, beursgenoteerde bedrijven hebben serieuze ambities als het gaat om verduurzaming. Denk aan Toyota en Danone, zegt Stegeman. “Dat soort bedrijven is weliswaar zeker niet volledig duurzaam, maar ze hebben een stevige duurzame strategie en zetten positieve stappen. Bijvoorbeeld als het gaat om hun huidige en verwachte bijdrage aan een transitie naar emissieloos vervoer (Toyota) en een transitie naar steeds meer plantaardige voeding (Danone). Met onze beleggingsfondsen investeren we veel in deze wat wij transitiebedrijven noemen.”

Kees van Biert en Geert van der Veer van Aardpeer.
Kees van Biert en Geert van der Veer van Aardpeer. Met een fonds wil Aardpeer biologisch boeren op dure grond betaalbaar maken. Ze kopen grond om die vervolgens aan biologische boeren te verpachten.

3. Stimuleren van nieuwe, innovatieve en duurzame bedrijven

Daarbij gaat het vaak om relatief kleine, maar veelbelovende duurzame initiatieven en ondernemingen. Denk aan banken die microkredieten verstrekken aan kleine ondernemers in ontwikkelingslanden. Maar ook aan ondernemers die buiten de kaders van het economische systeem denken en anders naar geld kijken kun je denken. Of Innovaties zoals PARKnCHARGE die voor meer laadpalen voor elektrische auto’s op groene stroom zorgt. Deze laadpalen laden slim op zodat we het netwerk niet overbelast raakt en elektrisch rijden steeds meer mogelijk wordt. Daarnaast financiert Triodos Bank burgerinitiatieven zoals duurzame energie-coöperaties en mensen die in hun dorp of buurt zelf goede zorg organiseren. Tot slot is Aardpeer een mooi voorbeeld. Dit fonds haalt dure grond uit het economische systeem en verpacht dit aan de boer die met de natuur boert.

> Bekijk meer inspiratie van ondernemers die anders naar geld kijken

Belangrijk rol van banken

Terug naar de rol van overheden in het herstel. Of die overheden nou grijs of groen investeren, deze crisis leidt sowieso tot een enorme toename van staatsschulden, stelt Stegeman. “Daardoor wordt de rol van banken en andere financiers belangrijker, bijvoorbeeld bij het realiseren van de klimaatopgave. Want de tekorten beperken de toekomstige speelruimte van overheden om te investeren in duurzame ontwikkeling. Banken en andere financiers zullen in het gat moeten springen.”

Bewustzijn is onontbeerlijk om concreet invulling te geven aan een nieuwe economie
Hans Stegeman

Niet alleen het groeiend aantal waardengedreven banken, ook steeds meer mainstream banken hebben oog voor duurzame investeringen en groen en eerlijk herstel. Stegeman: “Dat is goed nieuws. En dat bewustzijn is ook onontbeerlijk om concreet invulling te geven aan een nieuwe economie.” 

Tot slot: de crisis is in veel opzichte een moment van bezinning, zegt Stegeman. “Het is stil op straat, we werken vanuit huis, de economie draait op een laag pitje. Dat geeft tijd om na te denken. Welke kant willen we op, en welke keuzes maken we zelf in ons leven? Deze crisis biedt ruimte om ons te bezinnen op dergelijke vragen. Om vervolgens met kracht en initiatief een nieuwe weg in te slaan en vorm te geven aan positieve verandering en de economie en de samenleving.”

Reset de economie

5 bouwstenen

Als alles verandert, komt boven drijven wat echt belangrijk is. De mensen om je heen. Waar je leeft. Hoe je kunt helpen. Dat zijn de waarden waar onze economie om zou moeten draaien. En die vragen om radicaal andere keuzes. Als dit niet het moment is om die te maken, wanneer dan wel? Laten we eindelijk de economie opnieuw uitvinden. Haar eerlijker, menselijker en groener maken. Een reset. Van ongelijk en grijs naar sociaal en groen. Van winst voor de enkelen naar waarde voor ons allemaal. In onze campagne 'Reset de economie' geven wij vijf bouwstenen voor deze nieuwe economie. En we laten zien hoe Triodos Bank daar een rol bij speelt.

Bekijk de bouwstenen

> Lees de visiepaper 'Reset the Economy' van Kees Vendrik en Hans Stegeman waarin ze een concrete agenda opstellen voor een veerkrachtig en inclusief herstel